Аҕалаах ийэбит Петр Павлович, Фекла Иннокентьевна Дмитриевтэр тустарынан аҕыйах тыл
Аҕалаах ийэбит Аҕа дойду улуу сэриитэ саҕаланарыгар, 1941 сыллаахха 12 саастаах оҕолор, бу бүрүүкээн кэлбит ыар күннэргэ ити кэмнээҕи оҕолор курдук, эмиэ үлэ үөһүгэр сылдьыбыттар.
Аҕабыт аҕатын батыһа сылдьан сайынын от, бурдук биригээдэтигэр уонна да атын холкуос быстах үлэлэригэр сылдьыбыт. Ийэбит дьонун кытта ферма үлэтигэр эриллибит - ыанньыксыттары солбуйан, ньирэй көрөн, арыыһыттаан. Аанньа таҥаһа суох оҕолор, этэрбэстэрин харыстаан, кэппэккэ күһүн хойукка дылы атах сыгынньах сылдьаллара үһү. Сүөһү хомуйа баран баран атахтарын сылаас сүөһү сааҕар ириэрэллэрэ эбитэ үһү. Аны арыы таптайа сайын муустаах подвалга эмиэ атах сыгынньах киирэллэр үһү. Ийэбит барахсан эдэр сааһыттан ыарыһах буолбута. Кэлин кэпсиир буолара – “сэрии сылларын кэмигэр уонна ол кэнниттэн уот кураан түһэн, көһүү кэмнэригэр тоҥон-хатан, куһаҕан усулуобуйаҕа үлэлээн, онтон сыыстаран бу ыарыһах буоллум” - диирэ.
“Сэрии сылларын оҕолоро, оонньооботох оҕо саастаахтар” – диэн билигин элбэхтик ахталлар, мин санаабар оонньооботох эрэ буолбатах доруобуйаларын толук биэрбит дьон буолаахтаатахтара. Ити тыҥааһыннаах кэм ирдэбилин толорон икки эһэлэрбит иккиэн Дмитриев Павел Михайлович бурдук үүннэриитигэр, Дмитриев Иннокентий Афанасьевич үүт товарнай ферма бары көрдөрүүлэригэр үрдүк ситиһиилэрдээхтэр. Ону толорорго ханна да буоларын курдук улахан эппиэтинэс, ирдэбил чугас дьоҥҥо сүктэриллэр кэргэҥҥэр, оҕолоргор. Ордук кытаанах ирдэбили Лэгэнтэй эһэбит туруорара эбитэ үһү. Ийэбит ахтарынан кыыһын уонна кийиитин Өкүлүүнү (ииппит уолларын Көстөкүүн II кэргэнэ) көһүү сылларын кэмигэр ханна кытаанах, куһаҕан условие онно үлэлэтэ ыытара эбитэ үһү. Онон ити ситиһиилэргэ оҕолоро, биһиги аҕалаах ийэбит балайда көлөһүннэрэ тохторун ааһан доруобуйалара айгыраабыта саарбаҕа суох. Ол кэмнээҕи күүрээннээх үлэҕэ, бэйэлэрин холлорунан үлэлээбит-хамсаабыт, Кыайыыны уһансыбыт дьон.
Дьоммут иккиэн 1946 сыллаахха 6 кылааһы бүтэрэн баран, салгыы үөрэммэккэ, Сталин аатынан холкуос туруу үлэһиттэрэ буолбуттара. Аҕабыт хонуу биригээдэтигэр, 1949 сылтан ветсанитарынан, 1950 сылтан үүт товарнай ферматын биригэдьииринэн, ийэбит үүт товарнай ферматыгар ыанньыксытынан. 1947-1948 сс, 1950-1951 сс. уот кураан түһэн, от үүммэккэ Тааттаҕа, Өлүөхүмэҕэ көһүү кэмнэригэр кинилэр тутаах үлэһиттэр. Холкуос сүөһүтүн-аһын энчирэппэт туһуттан, көһүү эрэйин-муҥун, сылаатын эт хааннарынан билбит дьон.
Дьоммут 1950 сыллаахха ыал буолбуттара.
Ийэбит ынахтан элбэх үүтү ылар иһин “Социалистическай куоталаһыы кыайыылааҕа” диэн алтынньы ый 5 күнүгэр 1955 с. Кыым хаһыакка бэчээттэнэн турар. Үрдүк көрдөрүүлээх ыанньыксыт диэн 1955, 1957 с. Мэҥэ-Хаҥалас оройуонун депутаттарын сэбиэтин дипломнарынан, хомсомуол оройуоннааҕы кэмитиэтин махтал суруктарынан наҕараадаламмыт. Аҕабыт эмиэ Социалистическай куоталаһыы Кыайыылааҕа, Коммунистическай үлэ ударнига диэн дипломнардаах.
Биһи дьиэ кэргэҥҥэ үлэ улаханнык бочуоттанар этэ. Оскуолаҕа үөрэнэр кэммитигэр ийэбит, сайын үлэҕэ кэтэр таҥаспытын кыһын бэлэмнээн, дьаарыстаан кэбиһэр буолара – “маны сайын үлэҕэ кэтиэххит” – диирэ, тоҕо эрэ “маны мааныга, барааһынньыкка кэтиэххит” - диэн таҥас бэлэмниирин өйдөөбөппүн. Ол курдук үлэҕэ санаабытын салайаллар эбит. Бэйэлэрэ үөрэммэккэ хаалбыт буолан наар –“үөрэнин, үөрэхтээх дьон буолун” – диэн такайаллара. Аҕалаах ийэбит бэйэлэрин кэмнэригэр үлэ үөһүгэр сылдьан, үлэ ситиһиитин, кыайыытын, үөрүүтүн билбит дьон. Ону удьуордаан биһи, оҕолоро бары үлэттэн туора турбат, үлэттэн дьолломмут туруу үлэһиттэрбит.
Хара нэһилиэгин бочуоттаах олохтооҕо, Саха өрөспөбүүлүкэтин
үтүөлээх тутааччыта Антонина Петровна ОКОЕМОВА,
2020 с. муус устар ыйа.
Дьокуускай куорат.
