Ийэбит Дария Касьяновна Васильева Бүлүү уокуругун Ньурба улууһун Бордоҥ нэһилиэгин Айда Даамайын «Маҥаас Тыымпыта» диэн түбэҕэ Васильев Касьян (Сэккий) уонна Маарыйа дьиэ кэргэттэригэр бастакы оҕонон 1924 сыллаахха төрөөбүт. Кини кэнниттэн дьонугар сэттэ оҕо төрөөбүт. Онон, ийэбит бэйэтин кыанар буолаат бырааттарын, балтыларын көрсөн ийэтигэр көмө буолбут. Дьоно Айда түбэтигэр тэриллибит « Рабочай этэрээт» колхоз үлэһиттэрэ этэ. Аҕа дойду сэриитэ саҕаланарыгар 17 саастаах эдэркээн кыыс оччотооҕу колхоз кыанар-хотунар эр дьоно сэриигэ баран, кинилэри солбуйан икки хараҥаны ыпсаран, от-мас тиэйиитигэр, сүөһү көрөөһүнүгэр, ыанньыксытынан кыаҕынан, кыайарынан үлэлээбит. Уопсайынан, Сэккий улахан оҕолоро: ийэбит Даарыйа, Ньукулай, Дьөгүөр, ийэлэрэ Маарыйалыын сэрии кыайарын иһин тыыл күүстээх үлэтин дьарамай санныларыгар сүкппүттэрэ, «хоһуун, кыанар, кутугунас Сэккий ыччаттара» диэн дьонноро-сэргэлэрэ күөн туттар дьонноро этилэр. Даарыйа үлэтин быыһыгар бырааттара Эиэсэни, Уйбааны уонна балтыларын Дьэлиэнэни, Таняны оҕолоһон ийэтин түбүгүн аччатарга кыһаллара.
1952 сыллаахха бэйэтин түбэтин уолугар аҕабытыгар Егор Павлович Афанасьевка кэргэн тахсан 7 оҕоҕо күн сирин көрдөрөр. Биир кыыһа ыарыһах төрөөн эдэригэр олохтон барбыта. Билиҥҥи курдук декретнэй уоппуска диэн ол сылларга көрүллүбэт буолан, ийэбит барахсан оҕолорун төрөөтөҕүн аайы аҕыйах хоноот фермаҕа үлэтигэр тахсаахтыыр эбит. Аҕабыт үлэтэ кэлиилээх-барыылапх, айан-сырыы буолан, үксүн төгүрүччү бэйэтэ дьаһанан олорбут.
1967 сыллаахха аҕабыт Дьөгүөр Нефтебазаҕа үлэҕэ киирбитинэн Маалыкайга көһөн кэлбиттэр. Ол иннинэ Айданан, Боконон, Уус Күөлүнэн фермаларга олорбуттар. Манна киириэхтэриттэн ийэбит ыарыһахтыйарын иһин ферматтан тохтотон арыы собуотугар арыыһытынан, иэдьэй оҥорооччунан үлэлээбит.
Кыһарҕаннаах, кырыымчык олохтоох сэрии иннинээҕи, аччык аас-туор, сут-кураан сэрии сыллара, үксүн балыыһаҕа да төрөөбөтөҕө таайан, бэһис оҕотун төрөөн ыалдьара элбээн Дьокуускайга көрдөрүнэ барбыт. Ону хойутаабытын иһин эппэрээсийэлээбэккэ ыыппыттар, ити 1961 сыл эргин. Ол да ыарахан ыарыыга эмтэрэн сырыттар ийэбит барахсан арыы собуотугар үлэлии сылдьыбыт, кэнники төрөөбүт кыргыттарын кыһалҕаттан ииттэрэ биэрбит. Иратын Маалыкай түс-бас ыалыгар Николаев Василий Наумович уонна Прокопьева Екатерина Григорьевна дьиэ кэргэттэригэр, биир саастааҕар. Кыратын Настяны бииргэ төрөөбүт балта Таняҕа кэлэн ыларыгар олох быстыан эрэ иннинэ илдьиттээбит.
Онон, ийэбит котоку ыал улахан оҕото буолан түбүгү-садьыгы эобэхтик көрсөн, аас-туор олоҕу билэн, үлэ кытаанаҕын кытта эрийсэн доруобуйата алларыйан эдэркээн сааһыгар, 42 сааһыгар күн сириттэн күрэммитэ…
Сэмэй саха дьахтарыгар анаммыт олоҕо суола суох хаалбата:төрөппүт оҕолоро идэлээх, үлэһит, оҕолоох-уруулаах ыал дьон буолан ийэбит Сэккий Даарыйа удьуорун ууһатабыт, тэнитэбит. Ийээ, ааккын умуннарбат туһугар кэнчээри ыччаккар анаан бу курус кылгас кэпсээммитин аныыбыт…
Кыргыттара: Афанасьева Елена Егоровна, Ксенофонтова Ирина Васильевна. 2020 с.
