Биһиги аҕабыт Матвеев Петр Егорович 1916 с. муус устар 20 күнүгэр Уус Алдан оройуонун I Өспөх нэһилиэгэр Матвеев Егор Саввич уонна Белолюбская Мария Петровна дьиэ кэргэнигэр төрөөбүтэ. Дүпсүн оскуолатыгар VI кылааһы бүтэрэн баран 1934 с. счетоводтар курстарыгар үөрэммитэ. Онтон 1936 с. диэри«Барыллыалаах» колхозка счетоводунан үлэлээбитэ. Бу сыл Якутскай куоракка педрабфакка үөрэнэ киирбитэ. Ити үөрэнэ сылдьан 1939 с. бэйэтин ба5атынан 1944 сылга диэри Якутскай горвоенкоматтан РККА-ҕа сулууспалаабыта. Ол устатыгар:

01.10.1939 -31.08.1940   – Дьокуускай куоракка национальнай байыаннай оскуолаҕа үөрэнэр.

01.09.1940-15.08.1941 – Чита куоракка 39 отделение стрелковай ротатыгар НСВ командирынан сулууспалыыр.

16.08.1941-10.11.1941 – Красноярскай куоракка 49 отд. лыжнай стрелковай полкатыгар отделение  хамандыыра.

10.11.1941- 20.03.1942 – Новосибирскай куоракка 69 отд. строительнай батальоҥҥа взвод командира.

20.03.1942-20.06.1942 - Новосибирскай куоракка 8-с Западнай артиллерийскай бригада иһинэн младшай лейтенаннары иитэр курска үөрэммитэ.

20.06.1942-10.09.1942 – Калининскай фроҥҥа 41 армия артиллерийскай управлениетын ыстаабыгар сибээс офицера.

10.09.1942-05.05.1944 – Калининскай, III Украинскай фроннарга 437 ИПАП РГК противотанковай  артиллерия взводун командира.

1942 сыл от ыйын 30 күнүттэн Арҕааҥҥы уонна Калининскай фроннар сэриилэрэ Сычевка уонна Ржев куораттар туһаайыыларынан кимэн киирэн, немецкэй-фашистскай сэриилэриВолга өрүс хоту эҥэригэр бөҕөргөтүммүт плацдармнарын урусхаллыыр сыаллаах операцияны саҕалаабыттара. Бу плацдармҥа уһун уонна дохсун кыргыһыылар салҕанан барбыттара. Советскай сэриилэр хорсуннук кыргыһаннар, өстөөх Волга өрүс бэтэрээ эҥэригэр баар плацдармнарын урусхаллаабыттара. Манна Матвеев П.Е. бэйэтин бойобуой офицер быһыытынан чаҕылхайдык көрдөрбүтэ. Кинини бойобуой табаарыстара хорсунун уонна ханна да уолуйан хаалбатын иһин истиҥник ытыктаабыттара.

1943 сыллаахха Сталинград куоракка өстөөх сэриилэрин бөдөҥ бөлөҕүн төгүрүктээн бэриннэриигэ Петр Матвеев сулууспалаабыт артиллерийскай полката кыттыыны ылбыта. Днепродзержинскай, Кривой Рог, Одесса уонна Тирасполь куораттары босхолоспута.

1944 сыллаахха саас III Украинскай фроҥҥа сэриилэһэ сылдьан ыараханнык бааһырбыта. Бомба эстибит буоругар баттатан көмүллэн хаалбытын ординареһа «манан баар буолуохтаах» диэн булан хостоон таһаарбытын туһунан аҕабыт кэпсээбитин ийэбит биһиэхэ тириэрдибитэ.

05.05.1944- 31.08.1944 – Баку куорат таһыгар1547 №-дээх госпитальга үс ыйтан ордук эмтэммитэ.

31.08.1944-01.04.1945 – Дьокуускай куоракка «Красная Якутия» санаторийга эмтэммитэ.

20.02.1947-10.03.1948 – Чараҥайга Карл Маркс аатынан колхозка председателинэн үлэлиир.

1949 сылга диэри доруобуйата мөлтөөн үлэттэн тохтуур.

1949-1951 сс.  Якутскай куоракка Радиокомитетка редакторынан үлэлии сылдьан 1951 с. ыам ыйын 16 күнүгэр сэриигэ ылбыт бааһырыыларыттан орто дойдуттан барбыта.

Матвеев Петр Егорович 1939-1943 сс. –ВЛКСМ чилиэнэ.1943 сылтан ВКП (б) чилиэнэ.

Матвеев П.Е. – гвардия лейтенана, противотанковай артиллерия взводун командира, ворошиловскай стрелок, Аҕа дойду сэриитин 2-с степеннээх орденын уонна бойобуой мэтээллэр кавалердара.

«Матвеев Петр Егорович биир буойун олоҕор киэҥ сирдэринэн тэлэһийэн сылдьан Аҕа дойдуну көмүскүүр сэрии историятыгар килбиэннээх кыайыыларынан бэлиэтэммит кыргыһыыларга кыттыбыт. Танканы утары сэриилэһэр артиллерия, кини артиллеристара кыргыһыы ахсын аамай ыараханохсуһууга түбэһээччилэр. «Сорокопятка» пушка бойобуой расчетун дьоно дэлэҕэ бэйэлэрин орудиеларыгар «Прощай, Родина!» диэн ааты иҥэриэхтэрэ дуо?«До смерти  - четыре шага…» диэн фронтовой ырыаны ис сүрэхтэриттэн ыллыылларын артиллерияҕа сыһыаннаах бары буойуннар билэллэр. Урукку да, билиҥҥи да көлүөнэ дьоно артиллерияны “сэрии таҥарата”диэн үрдүктүк сыаналаан ааттыыллар», - диэн журналист Ф.Васильев “Офицер бойобуой суолун устун” ыстатыйата “Ленинскэй тэрийээччи” хаһыакка 1985 сыллаахха тахсыбытыгар ааҕабыт. 1944 сылтан саҕалаан сэтинньи 19 күнүгэр бэлиэтэнэр артиллерия күнүн туһунан ийэбит Матвеева Екатерина Николаевна этэр буолара: “Бу күнү аҕаҕыт наар бэлиэтиир этэ”.

Суруктар.

1.Матвеев П.Е.дьонугар фронтан суруйбут суруга:

 “ Здравствуйте, мама и папа!

Шлю я вам свой фронтовой, молодой, пламенный, чистосердечный привет! Я жив, здоров, того и вам желаю!

В настоящий момент нахожусь на передовой линии, мщу гитлеровским палачам беспощадно, освобождаю село за селом, город за городом, успехи моей фронтовой работы очень великие и неоценимые. Дальнейшая моя задача – очистить родную землю от немецких палачей, т.к.враги не уйдут и будут уничтожены на нашей территории. После того вернусь и по-прежнему встретимся.

Мама, я очень Вас благодарю за то, что меня учили, воспитали, растили и закаливали. Мне жить, работать приходилось в разных условиях, обстановках, но благодаря материнской заботе выношу как не бывало, т.к. в данное время стал еще и бодрее.

Мама, где вы находитесь, почему вы молчите и не откликаетесь? В течение 3-х лет ни одного письма не получил и не знаю, хивы вы или нет?

Мама, я очень прошу, хотя не Вы , но кто-нибудь пусть прочтет это мое письмо, ответит мне и сообщит обо всем по адресу:

 Полевая почта № 05277 Матвееву Петру Егоровичу.

С приветом, желаю всего наилучшего вам. Ваш Петя. 12.02.44 г.”

2. Матвеев П.Е. доҕоругар В.В.Алексеевка Саҥа дьыллааҕы түүн “Красная Якутия” санаторийга сытан суруйбут суруга.

Младшай лейтенант Василий Васильевич Алексеев ити кэмҥэ фронтан бааһыран кэлэн баран Якутскайдааҕы пединститутка үөрэнэ сылдьара. Бу сурук 1984 с. «Кыым» хаһыат тохсунньу 19 күнүнээҕи нүөмэригэр И.Иванов «Саҥа дьыллааҕы эҕэрдэ» диэн ыстатыйатыгар тахсыбыта.

«Күндү доҕорум Вася!

Эйигин эйэлээх, студенческай Саҥа дьылынан эҕэрдэлиибин! Эн биһикки бу кэлэн иһэр 1945 сыл тохсунньу 1 күнэ буолаары турдаҕына , ахтан-санаан ааһарбыт син балачча баар ини.

Буулдьа чыһыырар, мина, снаряд эстэр окуопаларыгар олорон, немецтэри кытта кыргыһар кэммититтэн төһө ааста? Кыһыл Армия минометчиктарын , артиллеристарын барыларын да тустарынан хайдах санаан ааспат, итии-сылаас тыллары эппэт буолуохтаахпытый?

Мин хаһан да умнуом суоҕа – 1943 сыл тохсунньу 1 күнүн көрсүбүппүн. Оччолорго “Пречистое” станция чугаһыгар (Смоленскай уобалас) биир үрдэлгэ блиндажка олордохпутуна, түүн 12 чаастан 1 чааска диэри өстөөх артиллериянан, минометунан ынырыктаахтык ытыалаабыта. Ол суоһар түгэн этэ.

Оттон 1944 сылтохсунньу 1 күнүн түүнүгэр Кривой Рог куорататтыгар эмиэ землянкаҕа олорон көрсүбүтүм. Саҥа дьыл буолуута 20-чэ мүнүүтэ устата өстөөх позициятын артиллериянан ытыалаан баран, бырааһынньыктаабыппыт – красноармейскай ырыалары ыллаабыппыт, үҥкүүлээбиппит, оонньообуппут.

Мин Аҕа дойду сэриитин кыттыылааҕа буолбуппун улахан чиэскэ ааҕынабын уонна Днепродзержинскай, Кривой Рог, Одесса уонна Тирасполь куораттары босхолоспуппуттан киэн туттабын.

Уруккум курдук эмтэнэ сытабын, санаторийга саас муус устарыйга диэри сытарым буолуо. Манна чуҥкук баҕайы да тулуйарга тиийиллэр.

Манан бэйэм эҕэрдэ сурукпун бүтэрэрбин көҥүллээ.

Бары үчүгэйи баҕарах ааллым, эн доҕоруҥ Петя.»

Аҕабыт Матвеев Петр Егорович чугас доҕорун Алексеев Василий Васильевич аатын билигин Уус Алдан Бороҕонугар үлэлии олорор уолаттар «Уолан»  гимназиялара сүгэр.

3. Матвеев Петр Егорович Баку куоракка эмтэнэ сыттаҕына дойдутуттан ийэтэ Мария Петровна уонна аҕата Иван Стрекаловскайдар уолларыгарсуруйбут суруктара:

«Ытыктабыллаах оҕобут Матвеев Петр Егорович дорообото тут!

Дьэ биһиги мээн эбэккэ олоробут. Туох да солун суох. Доруобуйабыт чааһа кэминэ нолоробут. Арай эйигиттэн сурук туппатахпыт өр буолан баран от ыйын 3 күнүгэр эн 13/v 44 с. Суруйбут суруккун тутан кэлбити ҥ саҕа санаатыбыт.Бэйэбит төрдүө баарбыт. Варвара советка серетарынан үлэлиир 1942 сылтан. Көтөр быйыл 1-й кылааһы бүтэрдэ үчүгэйинэн. Эйиигиттэн сурук ыллахпыт аайы 2-3 куруук суруйабыт. Биһиги аймахтарбыт бааллар. 1943-1944 с. үүнээйи үчүгэй этэ, онон олохпут үчүгэй. Колхозтар сүөһүтэ суохтары сүөһүлээн барыта 31 киһи сүөһү ылла. Онон ыал бары сүөһүлэннэ. Колхозка Нафанаилов П.Е. председателлиир. Гоголев Степ. Мих суоччуттуур. АармыйаттанТусахов Ник. Алекс.уолунаан кэллилэр уонна Стрекаловскай Алек. Егор. кэллэ. Матвеев Егортан сурук кэлэр, үчүгэйдик сылдьар үһү, санаторияҕа баар.

Эн суруккар кэлэр буолбуккун истэн баран наһаа үөрдүбүт. Кэлэргин күүтэ хаалабыт.

Суруйдубут эн ийэҥ Мария, Иван аҕаҥ, быраатыҥ Көтөр. 4/VII 44 с.»

Биһиги сүрэхпитигэр, өйбүтүгэр-санаабытыгар аҕабыт Матвеев Петр Егорович уонна ийэбит Екатерина Николаевна куруутун тыыннаахтар!