Аҕа дойдуну көмүскүүр ытык сэриигэ Советскай Союз атын норуоттарын кытта бииргэ Саха сирин буойуттара, сэрии бастакы күннэриттэн ыла социалистическай ийэ дойду көҥүлүн, дьолун иһин эрдээхтик кыттыбыттара.
Артемьев Александр Яковлевич төрөөбүт дойдутун иннигэр ытык иэһин толоро 1942 сыллаахха бэс ыйын 27 күнүгэр бэбиэскэ тутан 120 нүөмэрдээх хамаанда састаабыгар киирэн Кыһыл Армия кэккэтигэр аҕа дойдутун иһин сэриилэспитэ. Дьабыл нэһилиэгэр «Сайдыы» колхуоһугар бэрэсэдээтэлинэн улэлии сылдьан сэриигэ барбыта. Үс сыл устата 1 Украинскай фронт састаабыгар киирсэн 1196 - с стрелковай полк стрелковай ротатын пулеметнай взводугар пулеметчигынан сулууспалаабыта. Хаарыаннаах доҕотторо алдьархай айаҕар түбэспит хаһыылара, өлүүлэрэ - сүтүүлэрэ, өйүттэн санаатыттан сүппэт, оспот баас буолан дууһатын аймыыллара. Өстөөхтөрү кытта охсуһууга бааһыран, госпиталларга эмтэнэн үтүөрэ-үтүөрэ сэриилэспитэ. А5а дойду Улуу сэриитигэр бэйэтин ытык чиэһин төлөөбүтэ. Сэриигэ сылдьан Советскай Правительствоттан хас да төгүл наҕараадаламмыта. Ити иьигэр Албан Аат 3-с степенннээх, А5а дойду Сэриитин 2-с степеннээх орденынан «Хорсунун иьин», «Германияны кыайыы иһин» мэтээллэринэн наҕараадаламмыта. Дойдутугар 1945 сыллаахха муус устар 23 кунугэр аҥаар атаҕын сэрии толоонугар хаалларан, эргиллэн кэлбитэ. Кэлээт аҕыйах хонук хонон баран фашисткай Германия бука тыыннаахтык бэриммитин туһунан үөрүүлээх сураҕы истибитэ. «Сэрии аны хаһан да буолбатын туһугар, охсуһууну өссө кэҥэтэн ыытыаҕын» диэн баҕа санаалааҕа. Аҕа Улуу сэриитигэр хорсуннук охсуһууларын, төрөөбүт дойдуларыгар бэрэниилээх тапталларын иһин бары буойуттарга улахан махтал. Биһиэхэ эдэр ыччакка холобур буолаллар. Эһээлэрбит хорсун быьыыларынан киэн туттабыт, хаьан да умнуохпут суоҕа