В тылу ковали Победу

 
 
Годы жизни: 05.06.1931 - 21.03.2015

 Алексей Семенович Пахомов 1931 сыллаахха бэс ыйын 5 күнүгэр Амма оройуонун 1 Наахара нэһилиэгэр Семен Алексеевич Пахомов уонна Варвара Спиридоновна Корякина дьиэ кэргэннэригэр төрөөбүтэ. Ийэлээх аҕата эрдэ өлөннөр, кыра сааһыгар тулаайах хаалбыт уолчаан икки бииргэ төрөөбүт эдьиийдэрин Марияны уонна  Татьянаны кытта эбэлэригэр Мария Ивановна Александроваҕа иитиллибиттэрэ.

Кини 1939 сыллаахха I Наахара начальнай оскуолатыгар үөрэнэ киирбитэ. Сэрии ыар, сут-кураан сылларыгар интэринээккэ олорон үөрэммитэ. Сайынын саастыылаахтарын кытта улахан дьоҥҥо көмөлөһөн колхозка араас үлэлэри толороро. Оҕолору кытта кустаан, балыктаан, кыһынын куобахтаан аһыыллара. Салгыы II Наахара ситэтэ суох орто оскуолатыгар үөрэнэн, 1948  сыллаахха оскуоланы бүтэрэн баран, Дьокуускай куоракка культурнай-сырдатар училищеҕа үөрэнэ киирбитэ. 1951 сыллаахха иккис курстан Советскай Армия кэккэтигэр Хабаровскай кыраайга сулууспалыы ыҥырыллыбыта. Yс аҥар сыл сулууспалаан кэлэн баран, салгыы үөрэнэн, культурнай-сырдатар училищетын 1956 сыллаахха бүтэрэн, режиссер идэтин ылбыта.

Алексей Семенович студенныы сылдьан ити училище библиотека салаатын студенткатын, Уус-Алдан Түүлээҕиттэн төрүттээх Мария Стрекаловскаяны кытта сүрэхтэринэн сөбүлэһэн, үөрэхтэрин бүтэрээт 1956 сыллаахха ыал буолбуттара. Ол иһин тапталлаах доҕорун дойдутугар Уус-Алдаҥҥа Түүлээх сельскэй кулуубугар сэбиэдиссэйинэн анаттаран үлэлии барбыта. Оттон Мария Николаевна Түүлээх нэһилиэгэр маҥнайгы анал үөрэхтээх библиотекарь буолбута. Кинилэр иккиэн нэһилиэк эдэр интеллигенциятын мунньан үлэлээн-хамсаан барбыттара, олохтоох ыччаттарга анаан араас тэрээһиннэри көхтөөхтүк ыыталлара. Ол иһин эдэр күтүөт киһини «Коммунизм суола» колхуос комсомольскай тэрилтэтин секретарынан, Түүлээх сельскэй Сэбиэтин депутатынан уонна председатели солбуйааччынан быыбардаабыттара.

1958 сыллаахха Түүлээххэ бастакы оҕолоро Александр төрөөн, эдэр ыал ийэ уонна аҕа буолуу үөрүүтүн билбиттэрэ.

Алексей Семенович 1959 сыллаахха дойдутугар, Мэҥэ-Хаҥалас оройуонугар, төннөн кэлэн, Тиэлиги сельскэй кулуубугар сэбиэдиссэйинэн анаммыта. Онтон 1960 сыллаахха  кинини «Правда» колхоз Тиэлигитээ5и  учаастагын биригэдьииринэн анаабыттара. Дьэ итинтэн ыла Алексей Семенович салайар хаһаайыстыбаннай үлэһит буолбута. 1959 сыллаахха Тиэлигигэ иккис оҕолоро, тапталлаах кыыһа Галина күн сирин көрбүтэ. Онтон 1961 сыллаахха кыра кыыстара төрөөбүтүгэр бэйэлэрин эдьиийдэрин аатынан Татьяна диэн ааттаабыттара.

Алексей Семенович 1965 сыллаахха «Правда» колхоз председателин солбуйааччынан үлэлээбитэ. Кэскиллээх, салайар дьо5урдаах эдэр салайааччыны республика салалтата  1966 сыллаахха Читатааҕы советскай-партийнай оскуолаҕа үөрэтэ ыыппыта. Ити үөрэҕин 1968 сыллаахха бүтэрбитин кэнниттэн бөдөҥсүйбүт К.К.Байкалов аатынан совхозка рабочком председателинэн талбыттара. Ити кэмҥэ кини совхоз головной народнай хонтуруолун салайааччытынан, Моорук сельскэй Сэбиэтин исполкомун чилиэнинэн үтүө суобастаахтык үлэлээбитэ. Үлэлиир кэмигэр 1971 сыллаахха Наахара нэһилиэгин сельскэй сэбиэтигэр  депутатынан  талыллыбыта.

Алексей Семенович 1972  сыллаахха Саха сирин Тыатын  хаһаайыстыбатын профсоюһун уобаластааҕы комитетын инструкторынан анаммыта. Ити үлэлии сырыттаҕына 1973 сыллаахха оччотооҕу ССКП Томпотооҕу райкомун бастакы секретара Егор Дмитриевич Кычкин, Герой Охлопков аатынан совхоз директора Марк Романович Яковлев Алексей Семеновиһы опыттаах, билиилээх, тэрээһиннээх салайааччы быһыытынан сыаналаан сайдан, тахсан эрэр Томпо оройуонун Герой Охлопков аатынан совхоз Саһыллааҕы отделениетын управляющайынан анаабыттара. Алексей Семенович ити үлэлиир кэмигэр Саһыл нэһилиэгин сэлиэнньэтин Майыанаттан Алдан өрүс кытылыгар саҥа сиргэ көһөрүү үлэтин саҕалаабыта. Сэлиэнньэ Кэскил диэн ааттаммыта. Олохтоох сельскэй сэбиэт депутатынан быыбардаммыта. Ити кэннэ Алексей Семенович Герой Охлопков аатынан совхоз сылгы иитиитин, онтон Кириэс-Халдьаайы отделениетын биригэдьииринэн  таһаарыылаахтык үлэлээбитэ.

1976 сыллаахха иккис оҕолоро орто оскуоланы бүтэрбитин кэннэ, оҕолоро СГУ-га үөрэнэллэригэр чугас буоллун диэн дойдуларыгар Мэҥэ-Хаҥаласка төннөн кэлбиттэрэ уонна  Алексей Семенович Мэҥэ-Хаҥалас Байкалов аатынан совхоз Хочотооҕу отделениетын управляющайынан үлэҕэ анаммыта. Бу отделениены түөрт сыл кэриҥэ кыһамньылаахтык, үрдүк таһаарыылаахтык салайбыта, олохтоохтор дириҥ, истиҥ ытыктабылларын ылбыта.

1980 сыллаахха төрөөбут дойдуларыгар дьиэ-уот туттан, сүөһү-ас ииттэн олохсуйаары, Тиэлигигэ көһөн тиийбиттэрэ. Алексей Семенович аны Тиэлиги отделениетыгар управляющайынан ананар. XI пятилетка5а кини салайар Тиэлигитин отделениета кыстык уонна сыл тумугунэн социалистическай куоталаһыыга совхозка, оройуоҥҥа, республикаҕа, РСФСР-га, онтон салгыы ССРС-ка бастаабыта.

Ити курдук, Алексей Семенович үлэ-хамнас үөһүгэр сырыттаҕына, тапталлаах кэргэнэ Мария Николаевна баара-суоҕа  50 сааһыгар ыарахан ыарыыттан олохтон туораабыта. Инньэ гынан кини эрдэ огдообо хаалан, соҕотохсуйуу кыһалҕатын билбитэ. Ол да буоллар 1986 сыллаахха пенсияҕа тахсыар диэри отделениетын үтүө суобастаахтык салайан, үлэтин ситиһиилэхтик түмүктээбитэ. Тыа хаһаайыстыбатыгар араас салайар үлэҕэ сылдьыбытын тухары  өлгөм үүнүүлээх, быйаҥнаах да, кураан да дьыллар буолуталаабыттара. Ол эрээри опыттаах салайааччы дьонун-сэргэтин түмэн, ардыгар наука этэринэн, ардыгар практика көрдөрөрүнэн араас ньымалары туһанан производствоҕа наар үрдүк көрдөрүүлэри ситиһэрэ. Бу сылларга кини II Наахара нэһилиэгин үc, I Наахара нэһилиэгин эмиэ үc ыҥырыыга депутатынан быыбардана сылдьыбыта. Кини ССРС курдук сүдү государство,  коммунистическай партията, совхозтар ыһыллыыларын, уопсайынан уларыта тутууну бэйэтин көлүөнэтин дьонун курдук олус ыарыылаахтык ылыммыта. Ырыынак үйэтин ис сүрэҕиттэн сөбүлээбэтэҕэ.

Алексей Семенович кэлин  Дьокуускайга олохсуйбута. Олоҕун иккис аргыһа буолбут Елизавета Николаевна Васильевалыын Дьокуускайга билсибиттэрэ уонна лоп курдук уон сыл олус иллээхтик-эйэлээхтик олорбуттара. Ол гынан баран, хомойуох иһин, иккис кэргэнин эмиэ мүччү туппута. Ыарахан ыарыы соһуччу эмиэ соҕотох хаалларбыта. Онтон ыла бастаан улахан кыыһыгар Галинаҕа, кэлин олоҕун тиһэх күнүгэр диэри врач идэлээх кыра кыыһыгар Татьянаҕа олорон кэлбитэ.

Алексей Семенович Пахомов уһун сыллаах, үтүө суобастаах, таһаарыылаах үлэтин иһин «Россия тыатын хаһаайыстыбатын социалистическай куоталаһыытын туйгуна», «Тыыл ветерана», «Үлэ ветерана», «Аҕа дойду сэриитин 1941-1945 сс. үлэҕэ килбиэнин иһин», «В.И.Ленин 100 сааһын туолуутугар үлэҕэ килбиэнин иһин», «Кыайыы 50 сылынан», «Советскай Союз маршала Жуков үбүлүөйэ» мэтээллэринэн, «Саха АССР 50 сылынан», «Кыстыгы үчүгэй тэрээһиннээхтик ыытыы иһин» түөскэ иилинэр знактарынан наҕараадаламмыта, хас да пятилетка ударнига буолбута уонна Мэҥэ-Хаҥалас улууһун Бочуотун кинигэтигэр киллэриллибитэ. Кини Мэҥэ-Хаҥалас оройуонун I уонна II Наахара  нэһилиэктэрин бочуоттаах олохтооҕо.

Алексей Семенович үс оҕо амарах аҕата, алта сиэн, сэттэ хос сиэн эйэҕэс эһэтэ. Оҕолоро үһүөн кини киэн туттуута, республикаҕа биллэр салайааччы үлэһиттэр, истиц-иһирэх сиэннэрэ бары үрдүк үөрэхтээх үлэһиттэр. Улахан уола Александр Алексеевич – экономическэй наука доктора, СӨ норуотун хаһаайыстыбатын үтүөлээх үлэһитэ, Дьокуускайдааҕы научнай киин үлэһитэ, орто кыыҺа Галина Алексеевна Бочкарева – суруналыыс, СӨ культуратын үтүөлээх үлэһитэ, кыра кыыһа Татьяна Алексеевна – врач идэлээх, РФ доруобуйаҕа харыстабылын туйгуна. Кинилэр дьиэ кэргэттэрэ тапталлаах аҕаларын, эһэлэрин, хос эһэлэрин - сытыары сымнаҕас майгылаах киһи, көнө, чиэһинэй коммунист, үтүө үлэһит, сатабыллаах салайааччы аатын үйэлэргэ ааттата туруохтара диэн бүк эрэллээхпит.

Советскай-хаһаайыстыбаннай үлэ уонна тыыл ветерана, тапталлаах аҕа, ытыктанар эһэ,  үтүө доҕор, аламаҕай аймах Алексей Семенович Пахомов 2015 сыллаахха кулун тутар 21 күнүгэр 84 сааһыгар бу орто дойдуттан туораабыта.

 

 

 

 

Место рождения: Амгинский район, 1 Нахаринский наслег
ПОДЕЛИТЬСЯ СТРАНИЦЕЙ