Саха АССР бастыҥ булчут, тыыл ветерана
хос эһэм Волков Семён Семёнович –Сэмэҥкэй.
Былыр былыргыттан сахалар угэс буолбут дьарыкпытынан бултааһын буолар. Государствоҕа улахан өҥөлөөх байанайдаах, үтүө сүбэлэрдээх булчут дьоммутун умнуо суохтаахпыт. Оннук булчут дьоннортон биирдэстэрэ мин хос эһэм Волков Семён Семёнович, баара буоллар быйыл 2020 сылга 98 сааһын туолуохтаах этэ.
Хос эһэм төрдүн-ууһун, удьуорун туһунан үөрэтэн төрүччүбүн 7-с көлүөнэҕэ диэри үөрэттим. Хос эһэм төрдүгэр бары үлэни өрө туппут, үксэ булчут, балыксыт дьон эбиттэр.
Волков Семён Семёнович 1922 сыллаахха от ыйын 12 күнүгэр, Бүлүү оройуонугар Төрдүс Тоҕус нэһилиэгэр Быркылаах күөл Томтор сурт өтөҕөр ийэлээх аҕатыгар бастакы оҕонон күн сирин көрбүтэ, Уолбут, Томтор диэн сирдэринэн олорбуттар.
Ийэтэ Волкова (Наумова) Анна Михайловна, Бэскэ Олообунаҕа төрөөбүт. Бу хос хос эбэм аҕата Наумов Мэхээлэ Өлөөнтөн төрүттээх киһи эбит Бэскэ Нөөкуйэнэн Олоомунанан олорбуттар.Үйэлэрин тухары балыктыыр дьарыктаах эбиттэр. Ийэтинэн эбэтэ Миронова Анна Халбаакы Саһаабыт эбэтэр Сүлүгэс аҕатын ууһуттан төрүттээх. Хос эһэтэ, ол эбэтэр эбэтин аҕата нуучча төрүттээх Күүстээх Бааһынай (Миронов) диэн эбит. Бу Сулугэс аҕа ууһун бас-көс баай киһитинэн биллэрэ. Бааһынай үһүс кыыһын Аананы Мастаах Бэһин сиригэр Быһылаан уонна Олообуна диэн күөллэргэ олохтоох Өлөөнтөн төрүттээх Мэхээлэ Намыынап кэргэн ылбыт. Уолбутунан, Томторунан олорбуттар.Иккис Аана (мин хос хос эбэм) кэргэнэ Волков Семён Васильевич.
Аҕата Волков Семён Васильевич булчут. Үйэтин тухары кыһын түүлээхтээн ону государствоҕа туттаран онон аһаан таҥнан олорбут. Эһэтэ Волков Василий Степанович (Бутукаай) уонна Петрова Екатерина Спиридоновна (хос эһэм эбэтэ) (Бүлүү Чочута төрүттээх) сылгы-ынах ииттэн, балыктаан, бултаан-алтаан, баайдык олорбут ыал эбиттэр.Сылгытын үөрэ Кыдыбыл алааһы туораан тахсара диэн ахталлар.
Олох кыра эрдэҕиттэн үлэҕэ иитиллибит, дьоно оскуолаҕа үөрэттэрбэтэхтэр.Тостубут хотуурунан аҕата кыра хотуур оҥорон биэрбит. 7 сааһыттан от охсор буолбута дииллэр. Аҕатын батыһа сылдьан кып-кыратыттан бултуурга үөрэммит. Быычыгайкаан саалааҕа үһү. Онон аҕата өйөөн туран ыттаран ытарга үөрэммит эбит.Дьонун батыһа сылдьан от-мас үлэтигэр тэҥҥэ сылдьыспыт, холкуос, кэлин совхуос бастыҥ үлэһитин ахсааныгар үйэтин тухары сылдьыбыт.
Хаартыскаларын көрдөххө хос эһэм тас көрүҥүнэн үрдүк уҥуохтаах, сырдык сэбэрэлээх, сулардыы бытыктаах киһи эбит. Кэргэнэ мин хос эбэм Волкова Парасковья Ивановна. 1950 сыллаахха ыал буолан биэс оҕону төрөтөн үлэһит дьон гына иитэн таһаарбыттар.
Рабочайынан, булчутунан, сылгыһытынан үлэлээн, колхуос, совкуос бастыҥ үлэһитин ахсааныгар үйэтин тухары сылдьыбыт. 1946с. Сталин төбөлөөх мэтээлинэн наҕараадаламмыт. Былаанын толорботох дьыла суоҕа, сорох дьыл икки бүк толороро диэн ахталлар. Элбэх грамоталарынан, сыаналаах бэлэхтэринэн наҕараадаламмыт. Үчүгэй үлэтин иһин хас да юбилейнай мэтээллэрдээх.
Хос эһэм- байанайдаах булчут эбит. Уурулла сытар үлэтин договордарын аахтахха хос эһэм Ынаамы, Тыллаах, Төбүрүөн, Хампа, Күүлэлээх диэн күөллэринэн бултаабыт. Табанан Хаҕынынан Үөһээ Дьааҥыга тиийэ бултуурун кэпсиирэ. Икки тыһы бөрөнү бултааһын - табанан бириэмийэ ылбыт.Үс тыһы бөрөнү бултаан- убаһа бириэмийэ. Ол туһунан «Октябрь суола» хаһыакка: «Үс бөрөнү өлөрдө»- диэн кылгас ыстатыйа бэчээттэммит эбит. Убаһатын ат оностон, өлүөр диэри миинэр миҥэ оҥостон илдьэ сылдьыбыт.
Үс буолан, быраата Волков Никифор Семеновичтыын уонна Степанов Иван Дмитриевичтыын 800-тэн тахсалыы андаатары бултаан туттарар эбиттэр.
Кыыллары страховкалааһын докумуонтан көрдөххө, хос эһэм бултууругар илдьэ сылдьыбыт хара аттаах эбит. Ураанньык, Моойторук диэн булчут ыттардаах эбит. Бултууругар тутта сылдьыбыт тэриллэриттэн бөрөҕө иитиллэр чаархаан, куобахха, саһылга иитиллэр айалар, батыйа, андаатар туулара, андаатар тириитин хатарар киэптэр, куйуур уурулла сыталлар. Атын сыарҕата, табатын туркута тиэргэммитигэр билигин да бааллар. Тирии быалаах хааһардаах эбит. Ырааҕынан сылдьан бултууругар табыгастаах ыт тириититтэн тигиллибит саҕынньахтаах, ыт тириитэ ыстааннаах эбит. Сарыы, саппыйаан этэрбэстэри кэтэр эбит. Халыҥ тирииттэн тигиллибит үтүлуктэрдээх.
Сыралаах үлэтин сыаналаан, 1946 сыл 4 кварталыгар түүлээҕи туттарыыга үрдүк көрдөрүүтүн иһин Республика үрдүнэн күрэх кыайыылааҕа буолан “АССР бастыҥ булчута” аат иҥэриллибит, ону Саха АССР Миниистирдэрин Советын председателя Илья Винокуров илии баттааһыннаах туоһу сурук көрдөрөр.
1953 сыл 4 кварталыгар Бүлүү улууһун Молотов аатынан колхуос булчута Сэмэн Волковка республикатааҕы күрэх кыайыылааҕар түүлээҕи туттарыыга үрдүк көрдөрүүтүн иһин “Саха АССР бастыҥ булчута” аат иҥэриллибит уонна Республика Бочуоттаах Дуоскатыгар аата киирбит, Саха АССР Миниистирдэрин Советын председателя Протодьяконов илии баттааһыннаах туоһу сурук көрдөрөр
Түүлээҕи туттарыыга социалистическай күрэххэ үрдүк көрдөрүүтүн иһин 2 нүөмэрдээх отделение булчутугар Сэмэн Волковка “Мастаах” совхозтан 1961,1962, 1966 сыллардаахха туппут бочуоттаах грамоталара уурулла сыталлар.
1977 с. “Социалистическай күрэх Кыайыылааҕа» буолбут.
1980 с.килбиэннээх үлэтин иһин Улэ ветерана мэтээли туппут, элбэх юбилейнай мэтээллэрдээх. Олус үлэһит киһи буоларын ылбыт наҕараадалара туоһу суруктар көрдөрөллөр.
Ити курдук, хос эһэм олоҕун историятын чинчийэн төрдүбүн-ууспун билистим, удьуор үлэһит дьон буолалларын быһаардым. Булчуттар кэтэр таҥастарын-саптарын, бултуур тэриллэрин,бултааһын сиэрин-туомун туһунан элбэҕи биллим. Кыайыыны уһансыыга тыыл үлэтигэр сыралаах үлэтэ республика үрдүнэн сыаналаммытын өйдөөтүм.
Мин хос эһэбинэн киэн тутуннум. Үлэни өрө туппут, үтүө киһи эбит. Улэ киһини киэргэтэр диэн өс хоһоонун чахчы итэҕэйдим.
Суруйда хос сиэнэ Советскай Союз Геройа
А.А.Миронов аатынан Мастаах орто оскуолатын
9 кылааһын үөрэнээччитэ Ильинов Виталий
