Эбээ диэн биһиэхэ саамай күндү киһибит. Биhиги эбээбит, Сидорова Мотрена Андреевна 1914 сыллаахха Петровтар дьиэ кэргэннэригэр тeрдус, со5отох кыыс о5онон тереебутэ. Эбээбитин Матырыас диэн сyрэхтээбиттэрэ. Со5отох кыыс о5о буолан ийэтигэр саамай кеме киьи буола улааппыта.
Матырыас тугу барытын сатыыра: ынах ыыра, иистэнэрэ, маhынан кытары уhанара. Маhынан уhанарыгар ус улахан убайдара олук уурбуттара. Матырыас «Елексей Уес» артыалга ыанньыксытынан, уут суурдээччинэн, уонна онно суотчутунан улэлээбитэ.12 сааhыгар, Сиидэрэптэр уолларыгар Уйбанна кэргэн биэрээри илии охсуhуннарбыттара. Ол бириэмэгэ эрдэ ыал буолаллара, эбээбит 14 сааhыгар Уйбаанна кэргэн тахсар. «Аччыгый Булгунньахтаах» диэн сайылыктаахтара. Барыта 9 о5олонор, онтон 3 о5о эрэ тыыннах хаалар. Улахан уола Дьегуер-биhиги а5абыт, быраата аччыгый Дьегyер уонна биир со5отох кыыс -эдьиий Лиза.
Нус -хас олохторун алдьархайдаах сэрии аймыыр. Бастакы хомуурга, кэргэнэ Уйбаан, убайа Сэмэн, быраата Киргиэлэй ынырыллан бараллар. Дьиэ кэргэни иитэр-аhатар сорук барыта эбээбит санныгар туhэр. Сэрии кэмигэр Фрунзе диэн учаастакка сэбиэт солбуйааччытынан улэлиир. Колхоз правлениятын чилиэнэ буолан, хас сарсыарда аайы балаhыанньа хайдагын, улэhиттэри керсен–кэпсэтэн баран бэйэтин улэтигэр хойутаабакка тиийэрэ. Кун аайы тубук уеhугэр, улахан уола, биьиги а5абыт, тэбис-тэннэ, кунуьу-тууну билбэккэ улэлэhэрэ. Улахан киьи улэтин барытын толороро. Сэрии бириэмэтигэр сункэн кылаатын, килбиэннээх улэтин иьин, 16 сааhыгар, Сталин тебелеех мэдээлинэн на5арадалаабыттара («За доблестный труд в годы Великой Отечественной Войны 1941-1945»).
Оччотоо5у сэрии сылларыгар эр киhи улэтин олордьу дьахталлар, о5олор сукпуттэрэ. Биhиги эбээбит, Матырыас, биэс сылы быhа. кырыктаах сэрии устатыгар, хаьан да унсэргээбэккэ, сылайбытын биллэрбэккэ, туох баар ыарахан улэлэргэ сылдьыбыта: кыhынныга дьиэ оттор мастарын бэлэмниирэ, онно холкуос правлениетын дьиэтэ, кулууп, ферма диэлэрин кыhынны оттуктара эмиэ.Эр киhи улэтин барытын толороро.
Эбээбит барахсан сылгыhыт оруолун толорорго куhэллибиттээх, ханнык ба5арар кундул ханыл аты айааhыыр эбит. Айааhыммытынан атынан сиэмэ быстара барара диэн а5абыт кэпсиирэ. Ол аттар таhагас таhыытыгар сункэн куус буолбуттара.
Со5отогун «Чомчогой» «Берелеех» арыылартан от тиэйэрэ. Икки харананы ыпсаран, «Туома» диэн алта биэрэстэлээх арыыттан, биэстии о5уhунан, куннэ иккитэ кырынан от тиэйэрэ. Ол кэмнэ бере мэнээктиир бириэмэтэ этэ. Отун тиэйэ сырытта5ына, тула еттугэр берелер дьулааннык улуйаллара. Хотуна, кийиитим тыыннаах кэллэ дьиэн уерэрэ. Биьиги эбээбит оннук хорсун этэ! Тас керунунэн, киьи итэгэйбэт, кыра, хатыныр, намчы керуннээгэ. Улэтиттэн, о5олорун, хотунун, аймахтарын кэруутуттэн-харайыытыттан быыс булан иистэнэрэ. Алдьархайдаах сыллар-хонуктар этилэр…
Ас-танас а5ыйах буолан, аччыктыыллара, тоноллоро….. Ол да буоллар, кинилэр куустэрин харыстаабакка улэлээн, Улуу кыайыыга бэйэлэрин кылааттарын киллэрсибиттэрэ. Олоххо тардыhыыта, инникигэ эрэлэ куус-кеме буолла5а! Ыар бириэмэлэргэ, Кыайыы туhугар, тыылга элбэх сыраларын биэрбиттэрэ. 1945 сыллаахха Эбээбитигэр «Сэрии сылларыгар килбиэннээх улэтин иhин» Иосиф Виссарионович Сталин мэдээлинэн на5араадаламмыта.
Хаьан да ыарахаттан толлубат, кими да кердеспет этэ. Билигин сегебут, кыра, хатыныр бэйэтэ, анардас сугэнэн хотонун бэйэтэ туппута!
Кини хаhан да5аны кыыhыра, мунатыйа сылдьарын ейдеебеппут, холку майгылаах, хатыламмат кэрэ дьуьуннээх,
Биьиги эбээбит сатаабатага диэн суох…Ол курдук иистэнэрэ, танас-сап тигэрэ, тыс имитэн этэрбэс тигэрэ, уллунун эмиэ бэйэтэ онороро. Элбэх бириэмэннэй дьахталлары иискэ уерэппитэ. Билэтин бэйэтэ толкуйдаан, олус кэрэтик ойуулаан-бичиктээн, мындырдаан тигэрэ. Биьиги. кыргыттар сиэннэрэ кыра эрдэхпититтэн маарыннаспат кэрэ билэлээх этэрбэстээх этибит. Танас кырадаьынынан, эбээбит куукулалары онорор этэ, онон оонньуурбут. Туоьунан барыбытыгар ыагайа тигэрэ, ыас онороро. Студент буолуохпутугар дылы, олус моднай танастары тигэр этэ, хотуобайтан туох да уратыта суох, кимиэхэ да маарыннаабат мааны былааччыйалардаах этибит. Остуоруйага курдук. сарсыарда турбуппут, Эбээбит тикпит танастара бэлэм буолара.
Сарсыарда аайы Эбээбит куерчэх ытыйар тыаhыттан уhуктарбыт. Суегэйтэн арыы таптайан онорор этэ. Сылааас сымнагас, минньигэс алаадьытын сыта субу муннугар саба биэрэргэ дылы. Олбуор огото барыта кэлэн сиир этэ. Сыалай миискэнэн алаадьы буьа туран бутэрэ. Олус минньигэс улахан лиискэ килиэп буьарар этэ.
Кыра эрдэхпититтэн иис мындыр идэтигэр кыралаан сыһыаран барбыт эбит. Көмөлөһөн диэн, Эбээбитигэр иннэгэ сап уган биэрэрбит, этэрбэс билэтигэр араас оҕуруону тиһэрбит. Эбээбит талаанын батан сиэннэрэ, хос сиэннэрэ уруhуйга, иискэ дьо5урдаахтар. Биьиги Эбээбит оголоро бары утуе улэьит буолан, ого-уруу тэринэн, киэн аймах буолан тэлэьийэн, угус ыччаттаах, урдук уерэхтээхтэр, республика уонна тас дойду араас муннуктарыгар улэлии-хамсыы сылдьаллар.
Эбээбит оло5унан киэн туттабыт, удьуор дьо5урунан, сатабылынан! Биьиги халын дьиэ кэргэннэ, эбээбит, хос эбээбит, хос-хос эбээбит Мотрена Андреевна куустээх личность, олоххо дьулуура, күүстээх санаата биьиэхэ холобур буолар! Дэгиттэр дьо5урдаах Эбээбит уйэлээх угэhэ утумнанан сал5ана туруога!
Сиэннэрэ Лидия, Людмила, Лилия, Люба.
