Николаева Елена Петровна
Елена Петровна бэс ыйыгар 1930 с. Мэҥэ-Хаҥалас оройуонун Бастакы Холгума нэһилиэгэр “Пятилетка” колхуоска Ньаҕаатты сайылыгар Романовтар диэн ыалга төрөөбүт. Аҕата Петр Васильевич Романов, ийэтэ Анна Егоровна Негнюрова буолаллар. Бииргэ төрөөбүттэрэ: эдьиийдэрэ улахан Өлөксөөс, аччыгый Өлөксөөс, убайа Охонооһой, балта Хобороос, саҥа төрөөбүт быраата уонна Өлөөнө буолан, тулаайах хаалаллар. Ийэлэрэ оҕолонон баран, сыыстаран өлбүт. Оҕолор хаан аймахтарыгар, Февронья Васильевна Шестакова-Романова, итиэннэ Петр Дмитриевич Шестаков диэн, сааһырбыт дьоҥҥо иитиллэллэр.
Оҕолор оҕо саастара Дьэҥкэрэ диэн кыстыыр алааска, сайынын Ньаҕаатты алааһыгар ааспыт. Убайдара уонна бырааттара ыалдьан эрдэ өлбүттэр. Улахан эдьиийдэрэ Александра Петровна-Улахан Өлөксөөс колхуос тутаах үлэһитэ буолар. Сэрии кэмиттэн саҕалаан, өр кэмҥэ ыанньыксыттаабыт. Кэлин Попов Михаил Осиповичка кэргэн тахсан, алта оҕону төрөтөн, олорбут олоҕун салгыыр 50-чэ киһини бэйэтин кэнниттэн хаалларда. Александра Петровна-Улахан Өлөксөөс 2005 сыл балаҕан ыйыгар 87 сааһыгар күн сириттэн барбыта. Кыра эдьиийдэрэ Александра Петровна-Кыра Өлөксөөс кыра сааһыттан колхуоска көмөлөһөн, орто оскуоланы бүтэрэн, куоракка киирэн культпросветка үөрэнэн, библиотекарь идэтин баһылаан, Абый оройуонугар ананан, үлэлии барар. 1949 сыллаахха нарсудка секретээринэн үлэлиир Слепцов Николай Афанасьевич диэн олохтоох киһиэхэ кэргэн тахсан, икки оҕону төрөтөр. Уола Виктор Николаевич Слепцов Саха государственнай университетыгар инженер-горняк идэтин баһылыыр, өр кэмҥэ Алдан оройуонугар Куранаахха, Лебединскайга инженерынан үлэлиир. Билигин сынньалаҥҥа Дьокуускайга олорор. Кыыһа Галина Николаевна Слепцова математика учуутала, Аллайыахаҕа өр кэмҥэ учууталлаабыта, “Учууталлар учууталлара” бочуоттаах ааты сүгэр. Билигин сынньалаҥҥа Дьокуускайга олорор, үөрэххэ туттарсар элбэх оҕоҕо репетитор буолан көмөлөһөр, кини үөрэппит оҕолоро үксүлэрэ киин куораттарга туттарсан, ситиһиилээхтик үөрэнэн, үлэлии сылдьаллар. Оҕолор аҕалара Слепцов Николай Афанасьевич 1965 сыллаахха алтынньыга тымныыйан ыалдьан, 41 сааһыгар олохтон туоруур. Александра Петровна-Кыра Өлөксөөс сиэннэрдээх, элбэх хос сиэннэрдээх. Дьокуускайга олорор. Кыра балтылара Февронья Петровна-Хобороос эдьиийдэрин кытта оҕуруот, от-мас үлэтигэр эриллэн, сүөһү көрүүтүгэр үлэлээбитэ. Улаатан баран, сэрии кыттыылааҕар Калашников Константин Ильич диэн киһиэхэ кэргэн тахсан, Амма оройуонугар тиийэн олохсуйар. Кэргэнэ Константин Ильич оройуон бочуоттаах олохтооҕо ааты сүгэр, “Сельхозтехника” тэрилтэни хара саҕаланыаҕыттан өр кэмҥэ үлэлэтэн салайбыт үтүө өҥөлөөх төһүү үлэһит киһи буолар. Уола Григорий Константинович механик, улахан кыыһа Тамара Константиновна финансист, кыра кыыһа Вера Константиновна эмчит идэлэри баһылаан, үлэлии сылдьаллар.
Онтон биһиги ийэбит, эбээбит, хос эбээбит Елена Петровна-Өлөөнө Бастакы Холгума нэһилиэгэр Нэлэгэр диэн сиргэ начаалынай оскуолаҕа үчүгэйдик үөрэммит. Дьонугар туһа киһитэ буолан олох кыра сааһыттан саҕалаан, үлэни оройуттан тутар. 1930-с сылларга нэһилиэккэ аан маҥнай сири оҥорон туһаныыга, оҕуруот аһын үүннэриигэ Дьаакып диэн хос ааттаах кэриэй омук оҕонньоро хортуоппуй, хаппыыста, моркуоп, луук, сыттаах табах ыһар үлэтигэр биир бастакынан киниэхэ көмөлөһөрө. Күн устата сыыс ыраастаан, буору көбүтэн, туос ыаҕаһынан уу кутан, күһүн хомуйууга үүнээйилэри кэтээн көрөн, дьарык оҥосторо. 1939 сылтан саҕалаан, куйаас-кураан сатыылаан, от-мас үүммэт буолан, алаастар күөллэрэ оҥоччу уолан, балык таһыччы сүтэн, сир аһа мэлийэн, кыыл-сүөл, көтөр-сүүрэр көстүбэт сут кэмэ кэлэн, эбиитин Аҕа Дойду сэриитэ туран, эр дьон аармыйаҕа ыҥырыллан, оҕолор эрэ хаһаайыстыбаны тутан хаалбыттара, Өлөөнө онно сүрүн үлэһит буолбута. Бурдук ыһыытыгар түүтэх баайан, от мустаран, оҕус сиэтэн, малатыылкаҕа ат сайдаан, күһүнүн ыһыы сирин паардаан, саас буолуута сири тараан, отчуттарга итии ас, суорат тарҕатан, сүөһүнү көрүүгэ, хонуу үлэтигэр эрдэ туран, хойут утуйан, кыайыы буоларын туһугар кыһаллан үлэлээбитэ. Үлэҕэ дьону кытта күргүөмүнэн, ырыанан-тойугунан сылдьан, санааларын өрө көтөҕөн, уустук үлэни, сэрии ыар батталын кыайбыттара. Нэһилиэккэ аччыктаан элбэх дьон өлбүтэ, онтон сэриигэ барбыттар аҥардара өлөн, сорохторо инбэлиит буолан, үлэни кыайбат дьон эргиллибиттэрэ. Онон Өлөөнө үлэлээбитин курдук салгыы колхуоска үлэлии сылдьыбыта. Кэлин Холгуматтан Наахараҕа диэри пуочтаны атынан тиэйэр дьаамсыгынан, Ороссолуодаҕа парохуодка анаан уокка оттор маһы атынан тиэйиигэ үлэлээбитэ. Эр дьон үлэтэ диэн иҥнэн турбакка, бэйэтин атынан, маһы икки сыл устата тиэйбитэ. Аты көрүүгэ-харайыыга сыстыгас буолан, ыарахан сорудаҕы толорон кэллэҕэ. Оннооҕор аты сыбыдахтыы миинэн баран көтүтэр диэн, бэркэ сөҕөн кэпсииллэрэ. Николаева Елена Петровна кэлин бэрэдэбиэс куурсугар үөрэнэн атыы-эргиэн эйгэтигэр бэриниилээхтик үлэлээн, “Эргиэн туйгуна” бочуот бэлиэни ылбыта. Кэргэнэ Тиэлигиттэн Наахараттан төрүттээх Николаев Дмитрий Семеновичтыын үс оҕону төрөтөн, элбэх сиэннээх, хос сиэннэрдээх ыал буолаллар. Улахан кыыһа Светлана Дмитриевна товаровед-технолог идэлээх, кэргэннээх, оҕолордоох, сиэннэрдээх. Кыыһа Валентина Дмитриевна идэтинэн филолог, кэргэннээх, оҕолордоох, элбэх сиэннэрдээх. Уола Максим Дмитриевич идэтинэн инженер-зоотехник, кэргэннээх, оҕолордоох.
Елена Петровна оҕо эрдэҕиттэн тулаайах хаалан, сэрии сылларыгар колхуос үлэтигэр харса суох үлэлээн, урукку кэм ураты уһаарыылаах көлүөнэ бэрэстэбиитэлэ, “Аҕа Дойду Улуу сэриитин 1941-1945 сс. килбиэннээх үлэтин иһин” (1991) мэтээл кавалера, “Сэбиэскэй Союз Маршала Жуков” үбүлүөйүнэн мэтээл (1997), “Сталин В. И. 120 сылынан” мэтээл (1999), Сэбиэскэй эргиэн туйгуна, тыыл, үлэ бэтэрээнэ. 2010-2011 үөрэх сылыттан саҕалаан, Аҕа Дойду Улуу сэриитин кэмигэр тыылга үлэлээбит оҕолор ааттарыгар сүгүрүйэн, үөрэҕи-үлэни өрө туппут, олоххо сэргэх көрүүлээх, үтүө-майгылаах оҕолорго “Тыыл-үлэ бэтэрээнэ Елена Петровна Николаева аатынан” бириэмийэни кини кэргэнэ Дмитрий Семенович тыыннааҕар анаабыта. Ону салҕаан кинилэр оҕолоро, сиэннэрэ Мэҥэ-Хаҥалас улууһун Холгума нэһилиэгэр Бырама бөһүөлэгэр суруйааччы-критик Шестаков Егор Петрович–Эрчимэн аатынан оскуола үөрэнээччилэригэр бириэмийэни сыл аайы салгыы туттараллар.
Суруйда улахан хос сиэнэ Кэрэкуо Борисова.
Дьокуускай к., 17.05.2020.
