Петрова Пелагея Спиридоновна

(1918-2015)

         Ытык кырдьаҕас, 97 сааһыгар күн сириттэн барбыт эдьиийим Петрова Пелагея Спиридоновна (1918-2015сс) үлэ, тыыл бэтэрээнин туһунан иһирэх тылынан ахтан-санаан суруйабын.

Кини Мэҥэҕэ 1959 сыллаахха Билюкин Трофим Дмитриевич дьиэ кэргэнигэр доруобуйата мөлтөөн, соҕотоҕун кыайан олорбот буолан, Горнайтан көһөн кэлбитэ.

Пелагея Спиридоновна 1918 сыллаахха ырыаҕа ылланар, хоһооҥҥо хоһуллар Нидьили эбэ аттыгар Иирэлээх диэн Кэбээйи алааһыгар күн сирин көрбүтэ. Аҕата Докторов Спиридон Михайлович, ийэтэ Докторова Евдокия Григорьевна. Ытык кырдьаҕас тус олоҕун туһунан маннык кэпсиирэ:

- Ийэм, аҕам кыра эрдэхпинэ өлөннөр, эрдэ тулаайах хаалбытым. Кырдьаҕас эһэбэр, эбэбэр иитиллибитим. Дьоллоох оҕо саас, ийэ-аҕа таптала диэни билбэккэ улааппытым, оскуолаҕа үөрэммэтэҕим. Үөрэммитим буоллар, баҕар, туох эмэ идэлээх үлэһит буолуом эбитэ дуу... Аны эбэм, эһэм өлөннөр, төрөөбүт төрүт буорбуттан арахсан, эдьиийбэр Анисия Михайловнаҕа, Горнай оройуонугар Дириҥ диэн сиргэ кэлбитим. Онтон ыла дьон сирэйин-хараҕын кэтээһин, оҕо киһиэхэ ыарахан үлэ саҕаламмыта. Уон түөрт саастаахпыттан холкуоска араас үлэҕэ үлэлээбитим, уон алтабар чилиэнинэн киллэрбиттэрэ. Сүүрбэ сааспыттан 1952 сыллаахха диэри ыанньыксытынан үлэлээбитим. Уон биэс ынаҕы ыыгын, ньирэйдэри көрөҕүн, ноһуомнарын таһаараҕын, аһатаҕын, барыта илиинэн үлэ. Маны таһынан сайынын от оттоон колхозка туттараҕын.

Онтон 1941 сылтан сэрии, сут-кураан, аччыктааһын ыар сыллара саҕаламмыттара. Дьон кыанар өттө бары сэриигэ барбыттара, оҕонньор, эмээхсин, дьахталлар, оҕолор хаалбыппыт. Биир бэйэҥ икки киһи нуорматын толоруохтааххын – барыта сыыппара – хайаан да туолуохтаах.

Хотоҥҥо сүөһүгэ үлэлиирбит таһынан, саас атынан бэрэбинэ таһарбыт, оттукка саһаан маһы бэлэмниирбит. Күһүн сиэрпэнэн бурдук быһан астыырбыт, муус тоҥмутун кэннэ катогунан икки аты көлүйэн, бурдукпутун мэлийтэрэрбит, кыһын тэрийэринэн көтүттэрэрбит.

Аһыыр аспыт диэн – сиҥэ (чэйэ суох чанньыктаах уу).

Кэргэним сэрии сылыгар өлбүтэ, ыарахан үлэлэргэ ыалдьа ыалдьа сылдьан, ас, эмп-томп да суох этэ. Аны оҕом – баар суох көмүс чыычааҕым тымныйан, сэбиргэхтэтэн эмиэ күн сириттэн күрэммитэ.

Онон бу уодаһыннаах сэрии чугас дьоммун илдьэ баран, чороҥ соҕотох хаалбытым. Кэлин бэйэм доруобуйам мөлтөөн – балыыһа киһитэ эрэ буолбутум. Хата 1959 сыллаахха эдьиийим Мария Михайловна Докторова бэйэтин дьиэ кэргэнигэр ылан Мэҥэ-Хаҥаласка олохсуйбутум

Сэрии сыллара, ама да ааспытын иһин, ынырык этэ... Аччыктааһын, тоҥуу-хатыы, өлүү-сүтүү – маны барытын эппинэн-хааммынан билэн, бу тоҕус уон сэттис хаарбар үктэнэн олордоҕум, - диэн сэһэргээбитэ.

Мэҥэ сирин-уотун сөбүлээн, айгыр-силик айылҕатын таптаан, сыыйа доруобуйата көнөн, эдьиий, эбээ Балааҕыйа аатыран, биэс уонтан тахса сыл олорбута.

Кырдьык даҕаны, бу үлүгэрдээх олох тыйыс моһоллорун туораан, эрэйи-муҥу эҥэринэн тэлэн, санаатын булгуруппакка, тыыннаах хаалбытыгар бу сүдү киһиэхэ сүгүрүйэбит, киэн туттабыт. Пелагея Спиридоновна күүһүн-кыаҕын харыстаабакка үлэлээбит туоһулара: «1941-1945 сс Аҕа дойду сэриитигэр килбиэннээх үлэ иһин», тыыл бэтэрээнэ бэлиэлэр, юбилейнай мэтээллэр.

Кэнчээри ыччат Пелагея Спиридоновнаны дьиҥнээх саха дьахтарын, үтүө сэмэй үлэһит киһини холобур оҥостуо диэн эрэнэбит.

Ахтыыны Мария Трофимовна Билюкина, үлэ бэтэрээнэ, Мэҥэ-Хаҥалас Алтан нэһилиэгин Бочуоттаах олохтооҕо, СӨ үөрэҕириитин туйгуна суруйда.