В тылу ковали Победу

 
 
Годы жизни: 1922 – 03.04. 1978

  Тыыл, үлэ бэтэрээнэ. 1922 сыллаахха Өҥөлдьөҕө төрөөбүт. 1943 сыллаахха тохсунньу 1 күнүгэр Арҕааҥҥы фроҥҥа уоттаах сэрииттэн бааһыран дойдутугар төннүбүт Маалыкай уолунуун Григорьев Тимофей Тимофеевичтыын ыал буолан олохторун оҥостоллор, Маалыкайга көһөн кэлэллэр. Балыыһаҕа поварынан үлэлээбит, Степан Васильев аатынан колхозка, совхозка рабочайынан, арыы сыаҕыгар, онтон баанньыкка пенсияҕа тахсыар диэри, уопсайынан, отуттан тахса сыл үлэлээбит.  Пенсияҕа 1975 сыллаахха тахсыбыт. 6 оҕолоохтор. Варвара Ильинична ССРС Верховнай Советын Президиумун 1961 сыл бэс ыйын 8 күннээҕи уурааҕынан «Медаль материнства» II истиэпэннээх, онтон 1965 сыллаахха I истиэпэннээх мэдээллэринэн наҕараадаламмыт.

                                    Ийэбит туһунан истиҥ-иһирэх тылынан 

            Биһиги ийэбит Варвара Ильинична Григорьева-Егорова аҕабыт Тимофей Тимофеевичтыын сүүрбэччэ сыл бииргэ дьоллоохтук олорбуттара. Бастаан Өҥөлдьөҕө ыал буолан бараннар, аҕабыт дойдутугар Маалыкайга олохсуйбуттара. Ийэбит төрөппүт аҕата Хондор Бүөтүр диэн Өҥөлдьө төрүт олохтооҕо. Ийэбит кылгас кэмҥэ чугас аймахтарыгар иитиллэ сылдьыбыт, онон Ильинична диэн отчестволаах. Ийэбит балтылара Анастасия Петровна, Татьяна Петровна улууска ытыктанар туруу үлэһиттэр. Анастасия Петровна Торохова – педагогическай үлэ, тыыл ветерана, билиҥҥэ диэри общественнай үлэҕэ ханнык баҕарар түмсүүгэ бас-көс киһилэрэ, салайааччылара, тэрийээччилэрэ.  Татьяна Петровна – «Отличник здравоохранения РС (Якутия)» бэлиэ хаһаайына, үлэ ветерана. Быраата Петр Петрович Таганрог куоракка олорор, лётчик идэлээх. Барыларын кытта дьоммут баалларыттан истиҥ-эйэҕэс сыһыаннаахпыт. Эдьиийдэрбит, убайбыт этэҥҥэ буоллуннар, оҕолоро-сиэннэрэ дьоллоох-соргулаах олоххо олордуннар.

            Биһиги дьиэбит аана ханнык баҕарар киһиэхэ, оҕоҕо аһаҕас буолааччы. Биhиги дьиэбитигэр сылдьан ийэм сылаас алаадьытын сиэбит оҕолор, кэлин үлэhит буолан баран, биhиэхэ кэлэ сылдьан, наhаа истиҥник ахталлара киhини долгутар. Ийэм барахсан минньигэс алаадьытын, үүттээх чэйин, сибиинньэ эттээх хортуоскатын соркуойун билиҥҥэ диэри махтана ахталларыттан долгуйабын, кинилэргэ бары үтүөнү баҕарабын.

Дьиэбит уһаайбата киэҥ, күөх отттоох буолан оҕо бөҕө мустан сөбүлээн оонньуур сирэ этэ. Ол оонньуу сылдьан ийэм алаадьы буһарарын тутатына киирэн сиэн үөрэн-көтөн тахсааччылар, ийэбит биир да оҕоҕо кыыһырбытын ким да өйдөөбөт. Оннук оонньуу сылдьан сибиинньэҕэ от үргээн аҕалан биэрэ охсооччулар эбэтэр үүт собуотуттан холбуй үүт бидончиктарга сүүрэн баран аҕалан биэрэллэр. Ийэбит кэпсээнэ элбэх буолар, остуол тула олорон дьүөгэлэрин кытта үүттээх чэйи иһэ-иһэ ирэ-хоро кэпсэтии буолар. Кэлин дойдуларыттан тэлэһийэ сылдьан охсуллан аастахтарына, Балбаара барахсан алаадьытын аҕынныбыт диэн сылдьан ааһаллар, оҕо саастарын ахтан истиҥник кэпсэтэн бараллар. Ийэлэрин, эбэлэрин утумнаан кыргыттара бары да асчыттар, сиэн кыргыттар даҕаны хаалсыбаттар, дьоҥҥо-сэргэҕэ да сыһыаннара сымнаҕас. Онтон сэмээр үөрэбин эрэ.

Ийэм дуобаттыырын сөбүлүүрэ. Дуобатын туппутунан сылдьааччы. Дьүөгэлэрэ Өрүүнэ Алексеевалыын, Борускуо Саввиновалыын күрэстэһээччилэр, кыраларбыт Валя уонна Куоччук сэргээн көрөөччүлэр. Орто уол Александр Тимофеевич дуобакка бэркэ оонньуур этэ, Чуукаарга олорон нэһилиэк чемпиона этэ. Александр улахан уола Тимофей эмиэ үлэлиир сиригэр чемпионнаан турар. Мин даҕаны эмиэ дуобаттыырбын сөбүлүүбүн, түгэн көһүннэр эрэ табаарыстарбын кытта оонньуубун. Улахан сиэним бэркэ оонньуох киһи атын дьарык көстөн онно көспүтэ.

Биһигини кытта элбэх ыал дьукаах олорбутун өйдүүбүн. Саввинов Ньукулай Егорович дьиэ кэргэнэ оҕолорун кытта олорбуттара. Ол сиэринэн улахан кыргыттар истиҥник кэпсэтэн, бырааппыт диэн эйэргээн сыһыаннаһааччылар. Танхаровтар уолаттара Андрей уонна Егор Яковлевичтар биһиэхэ олорон үлэлээбиттэрэ. Кэлин ийэбитин атаарар ыарахан кэммитигэр сүрдээҕин өйөөбүттэрэ, бары өттүнэн күүс-көмө, өйөбүл буолбуттара.

Ийэбэр кэлин сэрии бэтэрээнин огдооботугар диэн икки этээстээх уопсай дьиэттэн квартира биэрбиттэрин оһохтоох дьиэ наада диэн 4 квартиралаахтан баҕатын курдук тигинэччи умайар оһохтоох биир хостоох дьиэни биэрэннэр онно аҕыйах да кэмҥэ буоллар үөрэ-көтө олорон бу дойдуттан бараахтаабыта. Аҕабыт уоттаах сэрииттэн тыыннаах кэлэн ийэбитин көрсөн, сүрэхтэринэн сөбүлэһэн ыал буолан биһиги орто дойдуга кэлбиппитигэр, биһиэхэ дьоллоох оҕо сааһы биллэрбиттэригэр сүрдээҕин махтанабыт. Ийэбит барахсан сытыары-сымнаҕас майгыта, дьоҥҥо-сэргэҕэ үтүө сыһыана, олох ыарахаттарыттан чаҕыйбакка биһигини атахпытыгар туруорбута сиэннэригэр үтүө, кэрэ өйдөбүл буола сылддьыаҕа, араҥаччылыы-арчылыы туруоҕа.

Маалыкайга көһөн кэлэн баран, дьоммут тоҕуста оҕоломмуттарыттан алтата аҕабыт, ийэбит барахсаттар өҥөлөрүнэн атахпытыгар туран, бары ыал ийэтэ-аҕата, эһэтэ-эбэтэ буоллубут. Бэйэбит кыахпытынан олохпутун оҥостон, бары дьиэлэнэн, оҕолорбутун ииттибит, атахтарыгар туралларыгар көмө-тирэх буоллубут. Билигин сиэннэр, хос сиэннэр сайдыылаах олоххо олорон, үөрэхтэнэн үлэһит бэрдэ буолан эрэллэриттэн сэмэйдик үөрэбит.

            Улахан кыыстара Татьяна Тимофеевна өр сылларга үтүө суобастаахтык Маалыкай, Малдьаҕар детсадтарыгар нянянан үлэлээбитэ, үлэ ветерана, 6 оҕолоох, элбэх сиэннэрдээх. Кэргэнэ Васильев Иван Иванович булчут этэ, Малдьаҕар олохтооҕо. Оҕолоро бары сөптөөх идэлээхтэр, ыал буолан олороллор. Улахан кыыhа Клавдия 3 оҕолоох, хомойуох иhин, доруобуйатынан эдэр сааhыгар олохтон туораабыта. Николай эмиэ Малдьаҕарга олорор, кыыстаах. «Аргыс» ансамбль солиhа, Ураллааҕы консерваторияҕа үөрэнэ сылдьыбыта, Якутскайга кэлэн салҕаабыта, Аркадий Алексеев бөлөҕөр сылдьыбыта, бэркэ ыллыах киhи бу суолунан барбата. Дария Сунтаар Элгээйитигэр ыал олорбута, аҕалара барахсан олохтон орто сааһыгар бараахтаабыта, билигин Хатаска олорор, 2 оҕолоох. Василий Антоновкаҕа нефтебазаҕа улэлиир, 2 кыыстаах, 2 уоллаах. Варвара Чуукаарга олорор, чугас убайдара ииттэ ылбыта, УПО-ҕа улэлиир, 2 уоллаах. Кыра кыыс Елена Малдьаҕарга олорор, 2 оҕолоох. Билигин хос сиэннэр улахан эдьиийбит олоҕун салгыыллар.

            Улахан быраатым Александр Тимофеевич төрөөбүт совхоhугар өр сылларга тутууга улэлээбитэ, 3 оҕолоох. Аҕыйах сыллааҕыта бу дойдуттан улаханнык ыалдьан бараахтаабыта, кэргэнэ, оҕолоро сылаастык-сымнаҕастык көрөн сиэннэрин көрсөн дьоллонон сылдьыбыта. Дьоно Якутскай куоракка олороллор. Кэргэнэ Антонина Михайловна – география учуутала, СР үөрэҕириитин туйгуна. Улахан кыыhа Мария пединституту бутэрбитэ, онно улэлээбитэ, билигин оскуолаҕа учууталлыыр, кэргэннээх, оҕолоох.  Уола Тимофей кэргэнинээн мединституту бутэрбиттэрэ, Нерюнгри куоракка үлэлээн бараннар, Москваҕа ординатураҕа салгыы үөрэнэн, билигин Якутскай куоракка олороллор, үлэлииллэр, 2 уоллаахтар. Аҕыйах сыллааҕыта Тимофей республиканскай конкурска бастаан барыбытын үөрдүбүтэ, ыарыһахтар махталларын ыларын истэ үөрэбит, республиканскай онкологическай диспансерга реанимация, анестезиология отделениетын сэбиэдиссэйэ.  Кыра уола Павел ХИФУ историческай факультетыгар үөрэммитэ, общественник, үлэтинэн араас экспедицияларга киин куораттарынан сылдьар, билигин Москваҕа олорор, ЭПЛ Даймонд тэрилтэҕэ үлэлиир.

            Балтыларым Александра Тимофеевна уонна Валентина Тимофеевна кооперативнай техникуму бутэрбиттэрэ, Маалыкайдааҕы рабкоопка атыыhытынан үлэлээбиттэрэ. Александра Тимофеевна 5 оҕолоох, Малдьаҕарга олорор. Кэргэнэ Николай Прокопьевич Духов – сылгыhыт. Улахан уола Прокопий юрист үөрэхтээх, кэргэннээх, оҕолордоох; орто уол Николай МВД систематыгар үлэлиир, кэргэннээх, оҕолордоох. Кыра уол Егор контрагынан сулууспалыы сылдьар, кэргэнинээн сулууспалыыр сиригэр бииргэ олороллор, медаль ылан дьонун үөрдэн турар. Кыргыттар Лина уонна Наташа дьиэ хаhаайкалара, ыаллар. Валентина Тимофеевна 3 кыыстаах, Маалыкайга олорор. Кэргэнэ Виталий Иванович Анисимов рабкоопка катериhынан үлэлээбитэ. Валентина билигин даҕаны маҕаһыыҥҥа продавецтыыр. Кыргыттара Варя, Лида, Маша ХИФУ-ну бүтэрэн   учууталлыы сылдьаллар, ыаллар, оҕолоохтор. Кыргыттар араас профессиональнай конкурстарга ситиһиилээхтик кытталларыттан үөрэбит.

            Кыра быраатым Николай Тимофеевич Маалыкайга олорор, кэргэннээх, 4 оҕолоох. Пожарнай депоҕа суоппарынан үлэлээбитэ. Кэргэнэ Вера Петровна Босоева – дьиэ хаhаайката. Николай аҕам саастаахтар түмсүүлэрин актыыбынай чилиэнэ, ырыаһыт, үҥкүүһүт бэрдэ, араас республиканскай, региональнай күрэххэ кыттаннар дипломант, лауреат, Гран-при үрдүк аатын ылаллар. Икки улахана Ольга уонна Сергей орто анал үөрэҕи бутэрэн билигин ыаллар, оҕолордоохтор; икки кыра кыргыттара Люда уонна Маша эмиэ анал орто үөрэхтээхтэр, ыаллар, оҕолоохтор.

            Оттон мин улахан уол Иван Тимофеевич совхозка тутууга үлэлээбитим, кэлин Сельэнергоҕа пенсияҕа барыахпар диэри электриктаабытым, үлэ ветеранабын. Кэргэним Надежда Григорьевна Григорьева – нуучча тылын учуутала, Бордоң нэhилиэгин бочуоттаах олохтооҕо. Кыыспыт Евдокия ХИФУ филологическай факультетын бүтэрбитэ, дипломнай үлэтинэн российскай конкурска кыттан 1 миэстэни ылбыта, билигин пединститутка үлэлиир, кэргэннээх, 3 уоллаах. Кэргэнэ Василий Анисимов Нөмүгү уола, тутуу инженера.

            Аҕалаах ийэм ситэ олорботох олохторун оҕолоро, сиэннэрэ, хос-хос сиэннэрэ салгыы турдуннар.

Улахан уола Иван Тимофеевич, үлэ бэтэрээнэ.

Ыам ыйын 9 күнэ, 2020 сыл.

Маалыкай сэлиэнньэтэ.

 

Место рождения: Якутская АССР, Ленинский район, село Еголдьжа
ПОДЕЛИТЬСЯ СТРАНИЦЕЙ