Ийэбит, Сивцева Мария Гаврильевна, аам-даам тымныы сытыылаан турдаҕына, тохсунньу 4 кунугэр 1934 сыллаахха Тэбиик нэhилиэгэр «Бэдиэдимэ» алааhыгар холкуостаах Марфа Васильевна, Гаврил Петрович Сивцевтар дьиэ кэргэнҥэ 3-с оҕонон төрөөбүт. Бииргэ төрөөбүт төрдүөлэр: убайадара Семен, Афанасий уонна быраата Иван.

       1942 сыллаахха аҕалара сэриигэ ыҥырыллан барыаҕыттан аас-туор олох саҕаламмыта. Холкуос ыар үлэтэ дьахталлар санныларыгар сүгүллүбүтэ. Оҕо саас оонньоммотох кырдаллара, алаастара иhийэ сөҥмүттэрэ. Уhуга бүтүө биллибэт сэрии ыар тыына халҕан-халҕан аайы ааны тоҥсуйан, харах-уулаах сыллар-хоннуктар субуллан устан аастар ааhан испиттэрэ. Кырдьаҕас эбээлээх эhээлэрин кытта эҥэрдэhэн олордохторуна сэрииттэн «аҕаҕыт сураҕа суох сүттэ» диэн сурук тутан, дьиэлэрин иhэ биирдэ барыадыйа түhэр. Эбээлэрэ эмээхсин төрүкү ыалдьар киhи, күҥҥэ көрбүт суос-соҕотох уолун сүтэрэн олох да буорайан, тэллэх-суорҕан киhитэ буолар. Сэрии бүтүөр тиийбэккэ өлөр. Үөрэхтэрин тохтотон ийэм убайдарынаан ийэлэригэр илии-атах көмөтө буолан сэрии ыарахаттарын эттэринэн хааннарынан аhаран билбиттэрэ. Барыта «Кыайыы иhин» үлэни-хамнаhы кыратыттан кырдьаҕаhыгар тиийэ, тоҥон-хатан, үлэлээн-хамсаан, бүтэр уhуктаах сэриини – Кыайыы өрөгөйүн тэҥҥэ үллэстибиттэрэ. Сэрии төhө да бүттэр, алаастарыгар тыыннаах эргийбэтэхтэрэ үгүс хоодуот саха буойуттара, үлэhит илии тиийбэтэ холкуос үлэтигэр охсуулаах буолара. Инньэ гынан үгүс оҕолор үөрэхтэрин салҕаабакка тохтоон дьонноругар күүс-көмө буолан баартар. Ол иhин буоллаҕа, ийэбит 4 эрэ кылаас үөрэхтэммит.

       14 сааhыттан, 1948 сылтан «Ф.Энгельс», онтон «Октябрь» колкозтарга толору үлэhит суотун аахсан үлэтин үтүмэн сылларын саҕалаабытынан барар. Кэлин ийэтин ыанньык ынахтарын ылан 30 сыл устата ыанньыксытынан үтүө субастаахтык улэлээн кэлбитэ. Туруулаахтык үлэлээн, оройуон, республика хайҕалларынан, Бочуотунай граммоталарынан, бириистэринэн наҕараадаламмыта. «Дүпсүн» совхозка үлэлиир сылларыгар совхозка аан бастакынан 2 тыhыынчалаах, онтон 2,5 тыhыынча кирбиинилэри ылары ситиспитэ. Үрдүк көрдөрүүтүн иhин оройуон хас да төгүл үлэ социалистическай күрэҕин кыайыылааҕа буолан Москва куораты көрөр путёвканан, сыаналаах бэлэхтэринэн бэлиэтэммитэ, «Үлэ бэтэрээнэ» мэтээлинэн наҕараадаламмыта. Ити барыта үгүс сыраттан, түбүктээх үлэттэн тахсара мэлдьэҕэ суох. 1984 сылтан пенсияҕа тахсан да баран 10 сыл устата куhаҕан туруктаах борооскулары ылан бүөбэйдээн көрөн-истэн атахтарыгар туруортаан үлэлээбитэ.

       1962 сыллаахха, аҕабытын, сэрии бэтэрээнин Попов Семен Саввиhы  көрсөн ыал буолан үс уол, икки кыыс оҕолору күн сирин көрөдөн II-с степеннээх «Герой Ийэ» диэн ытык ааты сүкпүтэ.

       1984 сыллаахха баар суох дурдабыт-хаххабыт, булар-талар киhибит аҕабыт соhумардык бу күн сириттэн арахсыбыта. Инньэ гынан ийэбит эбээбитинээн үлэни үллэстэн эҥэрдэhэн барбыттара. Эбээбит биhигини, кыра оҕолору, көмөлөhүннэрэн дьиэ ис үлэтигэр сыhыаран, ийэбит дьиэ тас үлэтигэр улаатан эрэр уолаттарын көмөлөhүннэрэн эр киhи үлэтэ диэн толлон турбакка окко-маска, муҥхаҕа батыhыннара сылдьан үлэ үөрүйэхтэригэр үөрэппиттэрэ. Ийэбит оҕолортон итэҕэс буолбаппыт туhугар күүhүн-уоҕун анаабыта, атахпытыгар туруорбута. Куруутун сүбэлэhэн хайдах ордук буолуоҕун санаабытын этитэн истэн тэҥҥэ онорор этибит. Ити барыта кэлин үлэhит буолуубутугар сүҥкэн оруолу-тирэҕи биэрбитэ. Бука бары оскуола кэнниттэн «Оскуола-Производство-ВУЗ» ыҥырыынан салайтаран совхозка үлэлээн ааспыппыт. Тус бэйэм эбээлээх ийэм үлэлээн ааспыттарын «туйахтарын хатаран» «Дүпсүн» совхоз Чэриктэйдээги отделениятыгар 2 сыл ыанньыксытынан, бастыҥ көрдөрүүлэри ситиhэн грамоталарынан, махтал суруктарынан бэлиэтэммитим.

        2003 сыллаахха күндү киhибит ыарахан ыарыыттан күн сириттэн барбыта. Кини олорон ааспыт сырдык олоҕун 5 оҕолоро, 11 сиэнннэрэ, хос сиэннэр салгыыбыт. Оҕолоро, сиэннэрэ бары үтүө үлэhит дьон буоллубут. Төрөөбүт Чэриктэйбитинэн, Бороҕонунан, Дьокуускай куоратынан олохсуйан үөрэнэ, үлэлии-хамсыы сылдьабыт.

        Ийэбит, эйиэхэ махтанабыт, хайдахтаах да ыараханнартан чаҕыйбат үлэ үөрүйэхтэригэр такайан, үлэhит үтүөтэ дьон гына иитэн таhаарбыккар.

                                                                                                                                                                                                                                       Альбина Семеновна Колесова (Попова), кыыhа.

26.04.2020 г.