Кырыктаах сэрии
Кытаанах кыһарҕаннарын
Этирик түөстэринэн тыырбыт,
Эттэринэн-хааннарынан билбит
Аҕам саастаах дьоннорбун
Аҕыйах тылынан ахтыыларым...
1921 сыллаахха от ыйын 6 күнүгэр күн сирин көрбүт. Оччолорго, бука тиһэх аҕабыт буолуо, Бүөтүр диэн сүрэхтээбит.Оҕо сааһа ийэ, аҕа тапталыгар угуттанан ааспыта. Сахаҕа син сэниэ ыал буолан, сүөһү иитэн, аҕалара бултаан-балыктаан быр-бааччы олорбуттара. Олорор сирдэрэ Түгэх Амма мааны кытылыгар тайаан сытара. Балык, куобах, тайах этэ быстыбат буолара.Бүөтүр, оһоҕос түгэҕэ оҕо, ойор-тэбэр күннэрэ ытыллыбыт охтуу ситтэрбэккэ ааһыыта, борбуйун көтөҕүүтэ, син бары саха оҕотунуу үлэ үөһүгэр түспүтэ. Аан дойдуну атыйахтыы аймаабыт Аҕа дойду сэриитэ саҕаланыыта, 20 эрэ саастаах Бүөтүрү төрөөбүт төрүт буоруттан 1941 сыл от ыйын 24 күнүгэр түөрэ тардан ылбыта...Ытык-Күөл призывной пуунуттан 45 буолан көлөнөн, борохуотунан Иркутскай уобалас Усть-Кутугар тиийэн, салгыы Алтай Бийскэй куоратыгар айаннаабыттар.Күн ахсын бойобуой, тактическай бэлэмнэнии бөҕө. Онно ручной пулумет расчеттарын бэлэмнээһиҥҥэ улахан болҕомто ууруллубут эбит. Биир ыйынан присяга биэрэн, илии баттаан фроҥҥа баралларын күүтэллэр. Ол эрээри биир түүн хас да сүүс саллааты Новосибирскай куоракка Старокузнецкайга илдьэн сүөкүүллэр. Манна байыаннай собуот тутуутун саҕалыыллар. Сотору-сотору бу тутууттан саллааттары фроҥҥа ыыталаан иһэллэр.Бу сылдьан 1942 сыл кулун тутарыгар Бүөтүр ис тиибигэр охтор. Ыйтан ордук госпиталга сытан эмтэнэн, ама буолан чааһыгар кэлбитэ, казармата кураанах, уолаттара фроҥҥа барбыттар...Комиссияланан, сыыйыллан, дойдутугар төннөр. Ол эрээри аара Чурапчыга иккистээн тииптээн охтор.Дьиэтин сыккырыыр тыына ордон, от ыйыгар булар...Олорбут олоҕун тухары дьон өйүгэр-санаатыгар сүрдээх көнө, туруору үлэһит быһыытынан өйдөбүлү хаалларбыт.Мындыр уус, туппута барыта тупсаҕай буолара. Ону таһынан, бу санаатахха, үөрэммитэ буоллар улахан философ буолара хаалбыт быһыылаах. Ол курдук ырааҕы ыйдаҥардар, киэҥ хабааннаах өйдөөх-санаалаах киһи этэ. Аны туран «халлаанныын кэпсэтэр» дьикти идэлээҕэ. Хараҕа сытыы эрдэҕинэ, сулустарынан, тыалынан, от-мас үүнүүтүнэн халлаан туругун, дьыл киириитин-тахсыытын эҥкилэ суох билэрэ.Таайым барахсаны, дьикти киһини кэмигэр сатаан өйдөөбөтөхпүн төһө да харааста санаатарбын, дьон өйүгэр хаалбыт үтүө ахтыылары иһиттэхпинэ олус дуоһуйабын, астынабын.«Кэрэ киһи кэриэһэ кэхтибэт» маны этэн эрдэхтэрэ.
Е.Попова. /«Сырдаабыппыт –сырдык, сылаас өйдөбүлбүт” (хомуйан оҥордо С.А.Винокурова), -Дьокуускай, 2017 с., 132-133 стр
