Хойутаан илиим тиийбититтэн
Хомойдорбун даҕаны,
Хоно сыппыт санааларбын
Хомуйаммын, дьааһымнааммын,
Хоммут уоспун өһүлэммин
Дьоҥҥо тиэрдэр санааланным.
Ааспыт үйэ 1906 cылыгар орто дойду өҥ буоругар оройунан түһэн Амма Түгэҕин Анньыыһыннарыгар бастакы оҕонон күн сирин көрбүтэ.Бастакы оҕо да буоллар, олус өр мааныламматаҕа, аҕалара ыарыһах буолан, дьиэ ис-тас күүс үлэтэ кини үрдүнэн буолара. Сайыҥҥы оттооһун сыралҕана, күһүҥҥү ходуу охсуута, оттук мас кэрдиитэ-тиэйиитэ Арамаан дьарамай санныгар сүктэриллэрэ.Хата ийэтэ Марыына сатабыллаах буолан, харчыга, аска эттэһэн, ыаллыы Тааттаттан дьон кэлэн күүс-көмө буолан абырыыллара.Чуумпу, нус-хас олоҕу революция сүпсүлгэнэ, ардыгар “бырааттар-үрүҥнэр” таарыйыылара аймаабыта.Кэм кэлэн, холбоһуктааһын саҕаланыыта, ийэлэрин дьаһалынан, дьоҥҥо чугаһаан, Мэҥэ сиригэр көһөн кэлбиттэрэ. Коммунаҕа кыттыһан, ыанньык ынахтары, көлүүр аты, оҕуһу, илии миэлиҥсэтин – суорунаны биэрбиттэрэ. Уот Сиэбиккэ олохсуйбуттара.
Манна Арамаан үлэ үөһүгэр түһэр. 1939 сыллаахха «Үлэ киниискэтигэр» суруллубутунан, 17 сааһыттан уопсайга үлэлээбит ыстааһа 22 сыл эбит.Сэрии саҕаланыыта 1942 сылга армияҕа ыҥырыллар. Онно икки сыл тутуу, тиэйии-таһыы үлэтигэр сылдьан ыалдьан хаалан төннөн кэлэр. Төнүннүм диэн түгэх түспэккэ, тыыл бары үлэтигэр киирсэн иһэр. Олортон саамай ыардара Ааллаах сырыы эбитин кыра сылдьан истэрим. Нэһилиэк баар-суох кыаллар өттүн таһаҕаска ыытар эбиттэр. Сүүстэрин көлөһүнүн тобуктарыгар ымньаан, барахсаттар тохсунньу ый томороон тымныытыгар тааҥҥа түһэн, хам тоҥон, кылыгыр уу утахтанан, таһаҕастарын биири да энчирэппэккэ, кэмигэр тиэрдэн, аҕалан төһөлөөх сыраны көрбүттэрэ буолуой? Аанньаҕа да этиэхтэрэ дуо: «От-мас үлэтэ – оҕо оонньуута», - диэн.Алдьархайдаах сэрии бүппүтүн да кэннэ Арамаан хара өлүөр диэри үлэ үөһүгэр сылдьыбыта.Кырдьаҕастар сүрдээх кыахтаах киһи бэйэтин биллэрбэккэ хаалла дииллэрэ бу баардыы иһиллэр.Биирдэ кыыһыран көрбөт, наар мичээрдээн мытырыйа сылдьар этэ. Ыар ыарыыга да ыллардар, биирдэ айгыстан көрбөккө, сэмэйдик, чуумпутук күн сириттэн 62 сааһыгар күрэммитэ...Үөлээннээҕэ Арамаан Тулааһынаптыын сөбүлээн сэһэргэһэр этэ. Оҕо сылдьан элбэҕи кулгаах таһынан аһардаҕым буолуо ээ, аахайбакка...Күүһүн-санаатын үлэҕэ эрэ анаан, тус олоҕун да оҥостубакка хаалаахтаабыт хаарыан бэйэлээх Убай Таамааммын мастаабыт тыалара, оттообут ходуһалара, хараҕын уутун тохпут Сэттэ Дабаана билигин да өйдүүллэрэ буолуо...
Е.Попова. /«Сырдаабыппыт –сырдык, сылаас өйдөбүлбүт” (хомуйан оҥордо С.А.Винокурова), -Дьокуускай, 2017 с., 131-132 стр.
