Мин, Попова Мария Филипповна, 1931 с. сэтинньи 12 күнүгэр Мэңэ-Халаңалас оройуонун  Дьабыыл нэһилиэгэр төрөөбутум. 1940 с. Дьабыыл оскуолатыгар 1-гы кылааска үөрэнэн иһэн, 1941с. Төҥүлүгэ көһөн кэлэн, онно үөрэнэр буолбутум.

Сэрии буолан аҕабыт Попов Филипп Иванович 1943 с.  армияҕа барбыта. Биһиги 6 оҕо ийэбитигэр хаалбыппыт. Ас –танас быстар мөлтөөбүтэ. Аҕам бырааттара эмиэ Армияҕа барбыттара, ийэм бииргэ төрөөбүттэрин Кэбээйигэ көһөрбүттэрэ. Биһиги дьиэ кэргэннэ ийэбит эрэ үлэлиир этэ, онон икки эдьиийим үөрэнэ сылдьан уурайан үлэлээн барбыттара. Мин эмиэ 3-кэ ситэ үөрэммэккэ үлэлээн барбытым. Икки быраатым кыра этилэр, ону ыарыһах эдьиийим көрөр этэ. Сайынын окко үлэлиирим. Кыһынын Стручкова Евдокия эмээхсинниин итии аһылык, ферматтан суорат аҕалан бүрүйэрбит, ардыгар балык биригээдэтэ кэллэҕинэ балык буһаран, бурдук тардан, оннук икки кыһын кыстаабытым. Онтон улахханык ыалдьан 2-3 кылааска Маттаҕа, Мөгүрүөн оскуолатыгар "лесной оскуолаҕа" 1947-48с.с. үөрэнэн начальнай кылааһы бүтэрбитим. Кэлин тохтуу-тохтуу үөрэнэн, 7 кылааһы бүтэрэн, куоракка күүспүнэн култьпросвет училищаҕа үөрэнэ киирбитим.

1956с. Дьокуускайдааҕы кульпросвет училищаны "кульпросвет работник" диэн идэни ылбым. Дойдубар ананан, Горькай аатынан колхоз «Күөрэлики» кулуубугар сэбиэдиссэйинэн үлэлээбитим. Ол үлэлии сырыттахпына 1957 с. оройуоннааҕы культура отдела Хараҕа аҕалбыта. 1958с. олохтоох уолга Алексеев Максим Афанасьевичка кэргэн тахсан, 4 оҕолоохпун, 4 сиэннээхпин.

1960-62с. дылы кэргэммин кытта комсомольскай путевканан кыыл иитиитигэр уопытнай учаастакка үлэлээбиппит. Оччолорго Сталин аатынан совхоз Харатааҕы отделениятын бэрэссэдээтэлинэн  Петров Михаил Дмитриевич, кыыл сэбиэдиссэйинэн Васильев Егор Пахомович үлэлии-хамныы сылдьаллара. Кыылы көрүү үлэтэ ыараханын ааһан, саҥа саҕаланан эрэрэ. Онон киһи билбэтэ-көрбөтө элбэх этэ. Барытын кэтээн, үөрэтэн көрөн үлэлиирин. Норка иитиитэ табыгаһа суоҕунан ааҕыллан, сабыллыбыта. Кырамахтаах хара саһылы иитиитэ хаалбыта уонна хойукка дылы отделение биир ураты үлэтэ буолбута.

1962с. дэриэбинэҕэ көһөн кэлэн, кулууппар ананан үлэлээн барбытым. 1980с. дылы сэбиэдиссэйдээн, кэлин дириэктэринэн үлэлээбитим. Культуура-сырдатар училище практикатын ыытар площадката буолан өр сылларга эдэр үлэһиттэргэ, устудьуоннарга наставниктаабытым.  1981с. пенсияҕа тахсан баран кулуупка остуорастаан,  1991с. үлэлээн бүппүтүм.

Үлэлиир кэммэр комсомольскай тэрилтэ сэкрэтээринэн, нэһилиэк дьахталларын сэбиэтигэр өр сылларга үлэлээбитим. Култуура уонна спорт эстафетата тэриллиэҕиттэн ыла тус бэйэм кыттан, нэһилиэк дьонун тэрийэн ситиһиилээхтик кыттыбыппыт. Хара нэһилиэгэ бэйэтин бөлөҕөр өрүү бастыыр этэ, ол иһин иккис бөлөхтөн маҥнайгы бөлөххө көһөрбүттэрэ. Онно да тахсан баран хаһан да бүтэһик буолбакка, бастаан ортоку, онтон кэлин сорох көрүҥнэргэ бастыыр буолбуппут.

Ол кэмнэ бөһүөлэк уонна фермалар улаханнык сэргэхсийбиттэрэ. Пятилеткаҕа бастаан Кыһыл Знамя ылбыппыт, бэйэбин Москваҕа путевканан наҕараадалаабыттара. Бэйэбит кэммитигэр син кыайарбытынан үлэлии сатаабыппыт.

1951 с комсомолга киирбитим, онтон 1964 с. ыла коммунистическай партия чилиэнэбин. 1967 с. культуура 4 съеһыгар делегатынан талыллыбытым. 2014с. "Мэнэ аат" кинигэтигэр киллэрбиттэрэ. 2013 с. Саха Өрөспүүбүлүкэтин култууратын министерствотыттан "Култуура туйгуна" бэлиэнэн наҕараадаламмытым. Республика, оройуон, нэһилиэк элбэх грамоталарынан, дипломунан наҕараадалаабыттара. Хара нэһилиэгин бочуоттаах олохтооҕобун. Төрөөбүт улууһум, Харам сайдарыгар бэйэм кыахпынан үлэлээтим дии саныыбын.

Тыыл, үлэ ветерана,  "Мэнэ аат" бэлиэ хаһаайына,

Саха Өрөспүүбүлүкэтин  култууратын туйгуна,

Хара нэһилиэгин бочуоттаах олохтооҕо

Попова Мария Филипповна