Карамзина (Артемьева) Мария Васильевна

ССРС Верховнай Советын уураагынан 1945 сыл бэс ыйын 6 кунунээги уураагынан Ага дойду улуу сэриитин 1941-1945 сылларыгар килбиэннээх уонна бэриниилээх улэтин иhин мэтээлинэн нагараадаламмыта. Тыыл уонна улэ бэтэрээнэ.

Мин ийэм, Артемьева Мария Васильевна, 1929 сыллаахха ахсынньы ый 10 кунугэр Амма улууhун 2 Чакыр нэhилиэгэр Улахан Алаас диэн сиргэ Артемьева (Дьячковская) Ефросинья Ивановна уонна Артемьев Василий дьиэ кэргэннэригэр тереебутэ. 17 оготтон соготогун тыыннаах хаалбыт.

Ого эрдэгиттэн ыарыhах буолан хойутаан 1938 сыллаахха Бетун начальнай оскуолатыгар бастакы кылааска уерэнэ киирбитэ уhу. Учууталынан Алексеев Денис Егорович – Улахан Дэниис диэни билинэр этэ. Онтон сэрии буолан, колхуос быhаарыытынан, сылгыhыттарга кеме улэhитинэн киирбит. Ол курдук сэрии сылларын тухары сылгы керуутугэр Лээги, Бологур, Амма Наахара, Чакыр урэхтэринэн сылгы керуутугэр улэлээбит. «Сылгыhыт кыыс» диэн хайганара уhу. Ол иhин сылгыларга олох учугэйдик, ынахтаагар ордук, сыhыаннаhара. Ииппит агата Шестаков Егор Иванович - Кундээр атынан куулэйдии кэллэгинэ, бэйэтэ тахсан аты сыбыдахтаан, аhатан, керен – истэн киирэрэ. Наар кэпсиир буолара, сылгыттан ордук ейдеех, эрэллээх суеhу суох диэн. Ус сылы быhа миинэ сылдьыбыт атын кэпсиирэ, ханнык эмит сылгы, ууруллэн иhэн, туора бараары гыннагына, ата бэйэтэ куейэ барара уhу. «Нэhиилэ ыныырга иннэн хааларым» - диир этэ.

ССРС Верховнай Советын уураагынан 1945 сыл бэс ыйын 6 кунунээги уураагынан ийэбит Артемьева Мария Васильевна Ага дойду улуу сэриитин 1941-1945 сылларыгар килбиэннээх уонна бэриниилээх улэтин иhин мэтээлинэн нагараадаламмыта. Сталин тебелеех «Наше дело правое. Мы победим.» диэн уйэтин тухары киэн туттар нагараадата этэ.

1951 сыллаахха Кыhыл Кэккэттэн Карамзин Иван Павлович, 1931 сыллаах теруех, мин ийэбин ойох ылан ыал буолбуттар. Агам 1944 сылтан тегурук тулаайах хаалан колхуоска улэлии киирбит. Кинини кытта быраата уонна балта, кыра саастаахтар, олорбуттар. Ого сааhым улэгэ ааспыта диэн, оголорун, биhигини, оонньоотуннар диир этэ. Колхуос бары улэтин барытын улэлиир этибит диирэ. Техникага сыhыаннаах буолан 1954 сыллаахха МТС-ка улэгэ киирбитэ уонна дьиэ туттан Чапчылганна кеhен кэлбиттэрэ. 5 уол оголоммуттара, керен – иитэн, улэьит, уерэхтээх дьон онорбуттара.

Тереппуттэрим сэрии сылларыгар наар улэлииллэрин эрэ ейдууллэр этэ, бары улэгэ оголор, дьахталлар, огонньоттор эрэ бааллара уhу, эр дьон бары фронна барбыттар. «Барыта – фронна» диэн ынырыынан олорбуттар. Бэрээдэк куустээгин ейдууллэр; ким да улэгэ хойутаабат, норманы толорор уонна аhары толорор туhугар кыhаллаллар этэ диэн этээччилэр.

Кыайыы кунун дьон улаханнык уербутунэн билбиттэр, фронтовик биригэдьиир атынан суурдэ сылдьан «Кыайыы!, Кыайыы!» диэн хаhыытаабыт уhу.

Агам ийэбин Сталин тебелеех мэтээллээх улахан улэьит, сэрии сылларыгар бэриниилээх улэтэ сыаналаммыт диэн убаастаан мэлдьи сиэннэригэр кэпсиир буолара.

Карамзин Анатолий Иванович

уола