Өскөтүн 1939 сыллааҕы биэрэпискэ саха ахсаана 240 тыһыынча эбит буоллаҕына, 1949 сыллаахха 140 тыһыынча киһи ордон хаалбыт. Сэрии толоонугар 37 тыһыынчаттан тахса саха саллаата охтубут.  60 тыһыынчаттан тахсата тыылга аччыктаан, тоҥон-хатан өлбүт. Оҕо, дьахтар, кырдьаҕастар эрэйдээхтэр...

Ити кэмҥэ кураан сыллар тураннар, сут дьыллар ааҥнаабыттара. Эбиитин оччотооҕу баартыйа обкомун салалтата нэһилиэнньэҕэ тугу да хаалларбакка, барытын былааны толорууга хомуйан ылара.  Дьон сутаан өлүүтэ өссө улахан буолуоҕун, Илья Винокуров, оччолорго  САССР норуодунай хамыһаардарын сэбиэтин  (бырабыыталыстыба) бэрэссэдээтэлин солбуйааччыта буолан олорон, олохтоох дьон ыарахан балаһыанньатын көрө-билэ сылдьан, толлубакка (оччолорго репрессия үгэнэ), быһаччы ССРС салайар уорганыттан көмө көрдөөбүтэ.

Бу бүрүүкээбит балаһыанньа иэдээннээх буолан, баартыйа Киин Кэмитиэтэ оччолорго Саха сирин салалтатыгар олорооччулары дуоһунастарыттан устуталаабыта. 1943 с. САССР норуодунай хамыһаардарын сэбиэтин (бырабыыталыстыба) салайааччытынан И.Е.Винокуров ананан, сут-хоргуйуу туоратыллыбыта. Ылбыт миэрэлэрэ: хас биир холкуостаах ыалга биирдии ынах сүөһүнү босхо биэрии, холкуостаахтар судаарыстыбаҕа иэстэрин сотуу, бэриллэр бурдук өлүүтүн (лимит) элбэтии, сайын кымыс иһэллэригэр биэлэри түҥэтии, кыһалҕалаах ыалга көмө оҥорон, пуондалары тэрийии, үлэһиттэргэ итии аһылыгы тэрийии, хоту көһүүгэ ыытыллыбыт Чурапчы олохтоохторун улуустарыгар төнүннэрии, о.д.а.

Үлэлиирин тухары Илья Егорович элбэх оскуоланы, медпууну, сэллик балыыһатын, санаторийы, ас-табаар ыскылааттарын, о.д.а.нэһилиэнньэҕэ наадалаах тутууну тэрийбитэ. Олохтоох бырамыысыланнас сайдарын туһугар киллэрбит кылаата үгүс:  наука, сири чинчийии, туһалаах хостонор баайы үөрэтии…Бу кэмҥэ олохтоох бырамыысыланнас бородууксуйатын оҥорон таһаарыы 56,7 % үрдээбитэ, ол иһигэр булчуттар 9 мөлүйүөн солк. суумаҕа былааны таһынан түүлээҕи туттарбыттара. Фроҥҥа көмөнү оҥоруу тэрээһиннээхтик барбыта.

Нам улууһун И.Е.Винокуров аатынан Хатыҥ Арыы орто оскуолатын быйыл бүтэрээччилэр биир дойдулаахтарын туһунан киэн тутта суруйаллар.

МИН ХОЛОБУР ОҤОСТОР КИҺИМ – ИЛЬЯ ВИНОКУРОВ

Кондаков Евгений:

— Биһиги биир дойдулаахпыт Илья Егорович Винокуров уһулуччулаах судаарыстыбаннай уонна бэлитиичэскэй диэйэтэл быһыытынан биллэр. Кини саха норуотун ыарахан дьылҕатын тэҥҥэ үллэстибит, өлөртөн-сүтэртэн быыһаабыт, кэскиллээх олоххо үктэннэрбит күүстээх санаалаах, мындыр өйдөөх чаҕылхай патриот. Мин кинини холобур оҥостобун. Кини олоҕо, үлэтэ-хамнаһа миигин күүстээх санаалаах буоларга, төрөөбүт дойдубун таптыырга, ытыктыырга, харыстыырга уонна, төһө да олоххо уустук күннэр кэлбиттэрин иһин, онтон  тостубакка, иннибит диэки баран иһэргэ үөрэтэр. Норуотун туһугар бэриниилээх үлэтин, сырдык сайдыылаах олохпут иһин эдэр ыччат аатыттан махталбын аныыбын!

Евстафьева Елизавета:         

- Илья Егорович Винокуров төрөөбүт норуотун туһугар элбэх үтүөнү оҥорбута, саҥа саҕахтары арыйбыта. Аҕа дойду Улуу сэриитин сылларыгар хоргуйан өлүүттэн үгүс улуус дьонун-сэргэтин быыһаабыта. Кини норуотун туhугар туруулаһан туруорсубута уонна олоҕун устата дьулуурдаахтык, бэриниилээхтик сулууспалаабыта. 

    Овчинникова Сандаара:

— Саха сирэ киэн туттар дьонуттан биирдэстэрэ биһиги биир дойдулаахпыт Илья Егорович Винокуров буолар. Кини  сэрии сылларыгар норуотун аччыктааһынтан быыһаабыт эрэ буолбатах: тыа хаһаайыстыбата, култуура, литература, доруобуйа харыстабыла, үөрэхтээһин  сайдыытыгар эмиэ улахан өҥөлөөх. Олоҕун ыарахан кэмигэр да ыһыктынан кэбиспэтэҕэ, элбэҕи ситиспитэ, дьон-норуот махталын ылбыта. 

Уваровскай Алексей:

— Илья Егорович Винокуров — Саха сиригэр эрэ буолбакка, бүтүн дойду үрдүнэн киэҥник биллэр бөдөҥ салайааччы. Баартыйа Саха сиринээҕи бастакы сэкирэтээринэн үлэлиир сылларыгар Илья Егорович өрөспүүбүлүкэтин кэмнэммэт үтүөнү  оҥорбута. Аҕа дойду Улуу сэриитин кэмигэр норуотун хоргуйан өлөртөн быһаабыта, сэллик, харах ыарыыларын тохтотор туһугар үлэлэспитэ, Саха сирин автономиятын көмүскээбитэ. Кини ити ыар сылларга бэйэтин эрэ туһунан санаабакка, норуотун, дойдутун туһугар үлэлии-хамсыы сылдьыбыта. Мин санаабар,  өрөспүүбүлүкэбит хас биирдии олохтооҕо биир дойдулаахпыт Илья Егорович Винокуровы өйдүү-саныы сылдьыахтаах.

Павлова Анастасия:

—  Саха сирин хас биирдии олохтооҕо судаарыстыбаннай уонна бэлитиичэскэй диэйэтэл Илья Егорович Винокуровы билэр уонна сүгүрүйэр  эбээһинэстээх. Саҥа көлүөнэ бу сүдү салайааччы талаанын уонна үлэтин суолтатын өйдүөхтээх. Кини олоҕо уонна үлэтэ урукку Сэбиэскэй Сойуус норуоттарын олохторугар уустук уонна утарсыылаах эпоханы ааспыта. Ол эрээри бу ыарахан сылларга Илья Егорович оччотооҕу хабыр бэлитиичэскэй быһыы-майгы саллаата буолбатаҕа. Дууһатын уонна өйүн-сүрэҕин ыйыытынан салайтарбыта, норуотугар таптаппыта, ытыктаппыта. Мин дьиҥ ис сүрэхпиттэн киэн туттар киһим.

Петрова Анастасия:

— Биһиги улууспут саха норуотугар Максим Аммосов уонна Илья Винокуров курдук чулуу уолаттары биэрбитэ. Илья Егорович Винокуров  норуотун туһугар үгүс элбэҕи оҥорбут дьиннээх патриот буолар. Мин ордук Саха сирин дьонун-сэргэтин өлүүттэн, аччыктааһынтан быыһаабытын туһунан долгуйа саныыбын. Илья Егорович төрөөбүт сирин-дойдутун муҥура суох таптыыр, ытыктыыр, төрөөбүт норуотун туһугар ис сүрэҕиттэн ыалдьар киһи буолан, бэйэтин харыстаммакка үлэлээбит. Холобур оҥостобун Кинини… Төһө даҕаны олоҕор ыараханы көрүстэр, киһи быһыытынан майгытын-сигилитин сүтэрбэтэҕэ, ыарахаҥҥа түбэспит дьоҥҥо куруук көмөлөһөрө, амарах дууһалаах, үтүө майгылаах,  истиҥ сыһыаннаах салайааччы этэ.

Владислав Парников:

:\

— Илья Егорович Винокуров 1896  с. тохсунньу 1 күнүгэр Куһаҕан  Ыал нэһилиэгэр төрөөбүтэ.  Гражданскай сэрии кыттыылааҕа.  Үс бастакы суруйааччыларбытын тилиннэрбит учуонай Г.П.Башарины туруулаһан көмүскэспитэ. Кинини төһө да самнара сатаан, үрдүк дуоһунаһыттан уһултарбыттарын иһин, күүстээх санаатын кыайбатахтара. Онуоха норуотугар, дойдутугар муҥура суох таптала күүс-уох биэрдэхтэрэ. Кырдьык, Илья Егорович Винокуров киһи холобур оҥостор киһитэ.

Соловьев Артур: 

— Оҕо сааһыттан эрэйдээх олоҕу туораан, норуот сүгүрүйэр улуу киһи буола үүммүтэ. Батараактааһын ыараханын билбитэ, гражданскай сэриини ааспыта. Холкуостары тэрийсибитэ. Намҥа МТС (массыына-трактор  станцията) туруорсан үлэлэппитэ. Саха дьонун уоттаах сэрии сылларыгар аччыктааһынтан быыһаабыта. Кэлин Өлөөн оройуонун төрүттээбитэ.

Бетюнскай Павел:   

— «Чэй эрэ, доҕоттоор, туойуоҕуҥ, Эҥсиэли хомпоруун хотойун!» диэн ырыаны долгуйа истэрим. Кырдьык, И.Е.Винокуров үтүө аата Хатыҥ Арыыга үйэтитиллэр. Кини аатын сүгэр уулусса, оскуола. Кинини холобур оҥостон үүнэллэр-сайдаллар «Ылдьаа Ыччаттара» — оскуолабыт уонна нэһилиэкпит ыччаттарын хамсааһына. Бу буолар, мин санаабар, бар дьон үйэлэргэ умнуллубат таптала, махтала.   Норуот туһугар олох… Илья Егорович норуотун туһугар үлэлээбитэ-хамсаабыта, олоҕун анаабыта. Бу оччолорго кыра нэһилиэк уола сири-дойдуну, үлэни өрө тутан, тилийэ көппүтэ, биллиилээх киһи буолан, дойду бастыҥнарын кытта тэҥҥэ хардыылаан, Сахатын сирин, дьонун-сэргэтин ааттаппыта. Дьиҥнээх патриот буоларга, төрөөбүт дойдуну таптыырга, кыайыылаах-хотуулаах буоларга кынаттыыр — Илья Егорович Винокуров!

Источник -- keskil14.ru