Сурт кэриэстээх, өтөх төҥүргэстээх
Сырдаабыт диэн бэрт дьикти ааттаах сир Мэҥэ Алдантан 20 км тэйиччи Алдан уонна Амма өрүстэр ыпсыыларыгар турар.Экономическай наука доктора В.Р.Дарбасов маннык суруйан турар: «50-ус сылларга манна 30 хаhаайыстыбалаах дьоҕус холкуос тэриллэ сылдьыбыта. Муҥутаан дууhатын ахсаана 120-ҕэ тиийэрэ. Оччолорго холкуос 500 ынах сүөhүнү, 600 сылгыны иитэрэ эбитэ үhү. Дьулуурдаах туруу үлэhиттэр сайынын 1900 т тиийэ оту бэлэмнииллэрэ. Амма кытыла, Уолба, Бүгүйэх, Хаас сайылыыр, Куоҕастаах, Арҕаа Толоон, Хоту Өтөх о.д.а. ходуhалар сыллата үүнүүлээх отунан чэлгийэллэрэ. Сөптөөҕүнэн көрөн күөллэрин түhэрэн, сирдэрин кэмигэр оттоон, тупсаран, бэйэлэрин күөх дуолларын харах харыстаан, бүөбэйдээн сөбүгэр бултаан-балыктаан хас да көлүөнэ дьон иллээхтик-эйэлээхтик олорбуттара. Икки өрүс кытыллара дьонун-сэргэтин иитэ-аhата олороллоро.Ол курдук, олордохторуна, кииннээhин, бөдөҥсүтүү бэлиитикэтэ саҕаланан дэриэбинэ дьонун бүтүннүү Саҥа Олох диэн сэлиэнньэҕэ көhөргө модьуйбуттара. Хайыахтарай, дьон-сэргэ хомуньуус партия бэлиитикэтин утарар күүстэрэ-кыахтара суох буолан, утуу-субуу киин сиргэ таласпыттара…»Балаҕан ыйын 12 к. Сырдаабыт сиригэр Улуу Кыайыы70 сылыгар аналлаах «Сырдаабыт» холкуоска олорон, үлэлээн ааспыт, кырыктаах сэриигэ олохторун толук уурбут уонна кыргыhыы толоонуттан кыайыылаах тахсыбыт дьоммутугар, биир дойдулаахтарбытыгар өйдөбүнньүк бэлиэ туруорулунна. Киhи-аймах олоҕун аймаабыт алдьархайдаах, алдьатыылаах иккис Аан дойдутааҕы сэрии хас биирдии саха ыалыгар оспот бааhы хаалларбыта. Кыайыыны уhансыбыт ытык-мааны дьоммутугар, кинилэр сырдык кэриэстэригэр сүгүрүйүү-биhиги ытык иэспит.«Сырдаабыт» холкуос 1931 с. тохсунньу 15 күнүгэр тэриллибитэ. 1961 с. тохсунньу 1 күнүгэр «Томпо» сопхуос отделениета буолбута. Сырдаабыкка сүнньүнэн Аммосовтар, Атаковтар,Винокуровтар, Колодезниковтар, Ковлековтар, Саввиннар, Сыромятниковтар, Тарасовтар о.д.а. аймахтаhан олорбуттара. Билигин кинилэр уруулара-аймахтара, оҕолоро, сиэннэрэ элбээн, тэнийэн сир-сир аайы тарҕаhан олороллор.Сырдаабыт сириттэн сэриигэ барбыт дьон испииhэгин олохтоох оскуола история учуутала Винокурова С.А. нэhилиэк кырдьаҕас олохтооҕо Кривошапкин Н.И. ыйыталаhан, чопчулаан оҥордо. Аҕа дойду сэриитигэр Сырдаабыттан 31 эр бэрдэ уоттаах сэриигэ ыҥырыллыбыт, 10 киhи сэрии толоонугар охтубут. Кинилэр ортолоругар сэрии бэтэрээннэрэ Аммосов В.В., Колодезников Н.Р., Колодезников В.Д.,Колодезников Е.Е., Колодезников Р.А. бааллар.Светлана Алексеевна биир идэлээҕэ, төрүт культура учуутала Колодезникова А.С. Улуу Кыайыы 70 сылыгар аналлаах «Өйдүүбүт, сүгүрүйэбит, махтанабыт…» диэн ахтыылар хомуурунньуктарын бэчээттээн таhаардылар. Сүҥкэн үлэ оҥоhулунна.Өйдөбүнньүк бэлиэ аhыллыытыгар Сырдаабыттан төрүттээх, билигин Хаандыга бөһүөлэгэр олорор, 78 саастаах ытык кырдьаҕаспыт Тамара Александровна алгыс тылы эттэ. Мустубут дьон «Сырдаабыт» холкуос историятын, үлэтин-хамнаhын, дьонун-сэргэтин, ааспыт оҕо, эдэр саастарын туhунан олус истиҥ-иhирэх ахтыы оҥордулар. Уйадыйааччы, долгуйааччы да элбэх буолан биэрдэ. Бу өйдөбүнньүк бэлиэ тэрээhинин Дьокуускай к. олорор биир дойдулаахпыт Ирина Егоровна Саввина сүүрэн-көтөн тэрийдэ. Өйдөбүнньүк бэлиэ «Сахагранит» тэрилтэҕэ сакаастанан оҥоhулунна. Сырдаабыт сириттэн силистээх-мутуктаах Мэнэ-Алдаҥҥа , Хаандыгаҕа, Дьокуускайга олорор дьонтон үп-харчы хомуллан (эппиэтинэстээх Винокурова С.А.) үйэ-саас тухары өйдүү-саныы сылдьар үтүө өйдөбүнньүк турда. Күөх лабаалаах чэриэмпэ маhа олордулунна, тыыннаах сибэкки дьөрбөтө уурулунна. Өйдөбүнньүк бэлиэ туруутугар күүс-көмө, өйөбүл буолбут эр дьоммутугар Колодезников Е.Е., Сыромятников И.В., Колодезников Р.С., Саввин А.П., Саввин СП., Колодезников В.С., Аммосов Н.И., Колодезников В.Н., Сыромятников Е.Е..Тарасов Н.А., Слепцов В.И., Колодезников А.С. дириҥ махталбытын тиэрдэбит. Сырдаабыт… Бэрт кэрэ, дьикти да сырдыгы-ырааҕы түстүүр ааты биэрбиттэр, биhиги өбүгэлэрбит. Бу кэскиллээхкэрэ аат умнулла быhыытыйбатын диэн, тэрээhин түмүгэр балаҕан ыйын 12 күнэ-Сырдаабыт күнүнэн биллэрилиннэ. Сылын аайы бу сиргэ Сырдаабыт көрсүө-сэмэй дьонугар кэнэҕэски кэнчээри ыччаппыт махтанан-сүгүрүйэн ааhыаҕа.
Елена Винокурова, «Томпо илдьитэ», 26.09.2015 с.
