Улэ, сэрии ветерана Васильев Тихон Гаврильевич

(15.05.1915-04.01.1992)

Васильев Тихон Гаврильевич ахтыыта

            Мин, Васильев Тихон Гаврильевич, 1915 сыллаахха ыам ыйын 15 кунугэр, уруккута 111-с Нееруктээйи нэьилиэгэр, Хомпу учаастагар, орто бааьынай дьиэ кэргэннэ тереебутум. Бииргэ тереебуттэр алтыа этибит. А5ам-Васильев Гаврил Николаевич, ийэм-Васильева Акулина Ефремовна. Убайдарым-Васильев Василий Гаврильевич, Петр Гаврильевич, Павел, Николай уонна мин, эдьиийим-Марина.

Биьиги тереебут алааспыт Хомпу урэ5ин куулатыгар ус километрдаах сиргэ Хойуо диэн. 1925с. мин 1-кы кылааска 1 Тыыллыма5а Аьыкай диэн учаастакка Манньыаттаах уолун дьиэтигэр уерэнэ киирбитим. 1930 с. Майа5а 6-с кылааска уерэнэ киирбитим уонна бу сыл пионерга киирбитим.

1932-1934сс. геологическай разведка5а сайын экспедиция5а, кыьынын Якутскайдаа5ы военизированнай охрана5а улэлээбитим. Экспедиция5а сылдьан билинни Амма суолун просекатын туьэрбиппит. Военизированнай охрана5а улэлии сылдьан комсомолга киирбитим. Сайынын кабель туьэрэр этибит, ол са5ана кабель Саха сиригэр сана кэлбитэ. 1934с. куьун речной техникумна уерэнэ киирбитим. Сайынын пароходство5а матроьунан, штурвальнайынан уонна судоводителинэн улэлиир этибит. Киэьээ аайы улахан дьону уерэтэр этибит. Речной техникумна 1937с. алтынньыга дылы уерэммитим. Бу сылларга педучилеща5а Платон Алексеевич Ойуунускайы кербутум. Кини онно дакылаат онорбута. Ойуунускай кыра унуохтаах, кене суустээх, хатыныр киьи этэ. Пароходство5а сылдьан барыта алта ерускэ сылдьыбытым: Лена, Алдан, Елуехумэ, Чаара, Витим, Киренка. Киренскэй ерускэ сылдьан улахан эрэйи кербуппут: бородуукта кыайан кэлбэккэ аччыктаабыппыт. Ас суох буолан араас кетердеру, сир аьын аьыыр этибит.

1937с. Мэнэ-Ханаласка кэлбитим. 1955с. дылы Майа5а финансиьынан-налоговай уонна страховой инспекторынан улэлээбитим. 1938с. финансист алта ыйдаах курсун уерэнэн бутэрбитим. 1938с. уерэхпин бутэрэн баран Токо оройуонугар старшай налоговай инспекторынан улэлээбитим (билиннитэ Елуехумэ оройуона). 1941 сыллаахха саас Майа5а райфинотделга налоговай инспекторынан улэлии киирбитим. 1942- райсобеска бухгалтерынан, Госстрах Мэнэ-Ханаластаа5ы тэрилтэтигэр участковай инспекторынан улэлээбитим.

1943-1945сс. А5а дойду сэриитигэр ынырыллан Забайкальскай байыаннай уокурукка 20-с кондепо5а отделение командира. Забайкальскай байыаннай уокурук, 20-с ат депота, 488-с байыаннай чаас, сержант.-«Ейдебунньук» кинигэ, Майа, 1995с. 66с.

            Сэрии уьус сылыгар-1943 сыллаахха саас эрдэттэн (ыам ыйыттан) армия5а дьону барытын хомуйуу са5аламмыта. Ыам ыйын 31 кунугэр 1943с. Майаттан барыта 1000 киьи походнай бэрээдэгинэн сатыы стройдаан Бэстээххэ киирбиппит. Айаммытыгар тыал, тымныы, ардах буолан сарсыарда Аллараа Бэстээххэ олус сытыйан, тонон тиийбиппит. Кутаа уот оттон борокуот кэлиэр диэри танаспытын куурдубуппут, иттибиппит. Борокуот кэлбитигэр куоракка киирэн баанньыктаммыппыт, стройунан сатыы пристанна киирэн «Клавдий Краснояров» борокуокка олорон ерус баьын диэки уьун айаммытыгар туруммуппут. Аара ханна да тохтообокко тууннэри-куннэри айаннаан Елуенэ ерус баьыгар «Осетрово» диэн станция5а тиийэн суекэммиппит. Осетроваттан Ангара ерус урдугэр турар Заярскай куоракка дылы грузовой автомашиналарынан таспыттара. Заярскайга борокуот суох буолан 2-3 хоммуппут. Онтон «Лейтенант Шмидт» кыра со5ус борокуотунан Ангара еруьу ексейен Иркутскай куорат диэки барбыппыт. Борокуокка кылаастары, салоннары, палубаны тобус-толору киирбиппит. Иркутскайга ус рота киьини поезка илин диэки утаарбыттара. Икки суукка айаннаабыппыт кэннэ биир станция5а а5алан суекээбиттэрэ, онтон стройунан 7-8км. хааман биир байыаннай чааска бэс ыйын 20-н диэки тиийбиппит. Бу байыаннай чааспыт Забайкальскай байыаннай фронт Читинскэй байыаннай уокурук 20-с байыаннай коннай депота диэн ааттаах чаас этэ. Бу чаас ССРС уонна МНР (Монголия) границаларын аттыгар баара уонна Монголияттан энин-араас сылгылары, сууьунэн тыьыынча сылгылары уурэн а5алан араас сорт категория5а арааран поезд кэллэ5инэ аттары толору симэн тимир суолунан ар5аа фронна ыытар соруктаах этэ. Биьиги кавалерийскай эскадроммутугар 125 киьи, батальонна 6 эскадрон баара. Хара нэьилиэгиттэн миигин кытары Антонов Иннокентий Михайлович, Дмитриев Дмитрий Харлампьевич, Григорьев Семен Степанович бииргэ сылдьыбыппыт. Бу чааска аан бастаан биьиги тиийдэхпитинэ ус эскадрон, ол эбэтэр, биир дивизион киьи уонна биир хозвзвод диэн, уопсайа 500 киьи этилэр. Онуоха эбии биьиги ус рота, ол эбэтэр 400 кэринэ киьи сахалар тиийбиппит, ону ус эскадрон, эбэтэр иккис дивизион диэн тэрийбиттэрэ. Чаас командирынан чех омук киьитэ подполковник Фиц диэн этэ.

Бастаан бу чааска тиийдэхпитинэ дьиэлэрэ-уоттара а5ыйах, бэйэлэригэр эрэ сеп эбит этэ. Онон сахалары тиийээппитин кытары землянка хаьан хаьаарыма тутуутугар туруорбуттара. Чааспыт тыловой чаас этэ. Ол гынан баран, сеп буола-буола «маршевая рота» диэн тэрийэн биирдии рота киьини ар5аа фронна атаарар этилэр уонна барбыт дьон оннугар атын дьону а5алан «толорон» биэрэллэрэ. Ол эрээри биьиги чааспытын хаьан да эспэт гына ыыппат  этилэр, бука ар5аа фрону ат транспорынан хааччыйарбыт иьин буолуо.

Сэрии са5ана чааспытыгар ас-танас, олорор-улэлиир усулуобуйабыт олус кытаана5а, ыарахан этэ. Аьыыр аспыт сарсыарда-биир быьыы хара килиэп (125гр.), биир кыра хомуос куруппа хааьыта (уксугэр гречневай), эбэтэр туустаах балык (уксугэр кета балык) уонна 1 биэдэрэ быьа5аьа чэй, ону 10 киьи буолан иьэрбит. Эбиэккэ: биир хомуос хаппыыста, эбэтэр картошка миинэ, биир быьыы хара килиэп (150гр.) уонна куруппа хааьыта, эбэтэр туустаах балык эбэтэр хортуоппуй хааьыта, бэс мутукчата илдьирийбит уутун иьэрбит. Киэьэ: Биир быьыы хара килиэп, биир кыра хомуос хааьы, туустаах балык, чэй. Суукка5а киьи баьыгар 400гр. хара килиэп, аспыт кырыымчык буолан тото-хана аьаабат этибит. Дьон сурдээ5ин ырар-дьудьэйэр этилэр. Землянкабыт тымныыта, сыыраьа сурдээх этэ. Биир сыл тухары утуйар танаьа суох тугу танна сылдьар танаспытынан утуйар этибит. Онон олус тонор этибит. Марш-бросокка 36 чаас устата 160 километры сатыы барбыппыт. Бу сырыыга аспыт кэлбэтэ5э, биир хааппыла уу булан испэтэхпит. Наушки диэн беьуелэккэ чугаьаан истэхпитинэ толору уьааттаах уулаах о5онньор тубэспитэ. Ону уутун барытын былдьасыьа-былдьасыьа иьэн кэбиспиппит. Ол кэнниттэн беьуелэккэ кэлбиппитигэр балтараа суукка аьыыр аспыт дьэ кэлбит этэ. Армия5а 1945 сыл саас Кыайыы буолуор дылы сылдьыбытым. 1945с. Сахам сиригэр теннен кэлэбин.

1945-1948с. Майа5а налоговой инспекторынан улэлээбитим. 1948с. кулун тутар ыйтан страховой инспектор курсугар уерэммитим. 1949г.-Саха АССР уп министерствотын 2-с рангалаах финансовай служба младший советнига этим. 1950г. бэс ыйыгар ССКП чилиэнэ буолбутум. 1950-1955г.- Госстрах инспекторынан улэлээбитим. 1955г.-Наахара нэьилиэгин «Победа» холкуос правлениятын председателин солбуйааччынан улэлээбитим. Бу улэлиир кэммэр Дьуку учаастагар 200 суеьу киирэр сана хотону туппуппут. Беьуелэккэ электростанция дьиэтин тутан электричество уотун мин умаппытым. Хомпу урэ5ин плотинатын ремоннааьынын саналыы онорон ууну халытан бу сылларга урдук уунууну ылбыппыт. Онон 1 Наахара нэьилэгэр оруос бурдуктан урдук уунууну ылары дакаастаабыппыт. Майаттан МТС-тан трактор молотилкатын ылан, бурдугу (оруоьу) астатан, олохтоохторго механизация улэтэ кыайыылаа5ын кердербуппут. Партийнай тэрилтэ секретара этим. 15.11.1955-ССКП оройуоннаа5ы комитетын штаты таьынан инструктора, Мэнэ-Ханалас оройуонун 12-с партийнай конференциятын «Победа» холкуос партийнай комитетын делегатынан талбыттара. 1957с. куьунугэр 2-с Менуруен нэьилиэгэр Сото5о кеьен кэлбиппит. 1958-1959гг.-Менуруен нэьилиэгэр Сото учаастагар кыладыапсыгынан, партийнай тэрилтэ секретарынан, табаарыстыы суут председателинэн улэлээбитим. 1958 сыл сааьыттан 1961с. дылы Беке5е ма5аьыынна продавецтаабытым. 1961-1964сс. Беке5е кладовщигынан улэлээбитим. 17.01.1963-Заречье холкуос-сопхуос управлениятын 1-кы партийнай конференция «Победа» холкуос делегатынан талбыттара. 03.03.1963-Менуруен сельсоветын 2-с быыбардыыр уокурук 9-с ынырыылаах депутата, партийнай тэрилтэ секретарынан улэлээбитим. 1964-1970сс. олохтоох промышленность линиятынан райпромкомбинакка Хара учаастагар биригэдьииринэн улэлээбитим. 1966г.-Хара5а кеьен кэлбиппит. 1970с. пенсия5а тахсыбытым. 1970с. куьунуттэн 1974с. Хара а5ыс кылаастаах оскуолатыгар кочегардаабытым. 1970-1973гг.-Хара5а табаарыстыы суут председателэ, ветераннар сэбиэттэрин председателэ, народнай суут сэтээтэлэ, быыбар комиссиятын председателэ этим. 1971г.- В.И.Ленина аатынан совхоз М.Д.Петров аатынан отделение5а улэлээбитим. 1972с.- Хара5а кулуупка охраннигынан улэлээбитим.

Ер сылларга общественнай улэ5э улэлээбитим. Партийнай тэрилтэ секретарынан, народнай хонтуруолга, суукка сэтээтэлинэн, быыбар комиссиятыгар улэлиирим. 1974 сыллаахтан хара5а суохтар обществоларын чилиэнэ, 1 группалаах инвалид буолбутум. Ол курдук, 1976 сыллаахтан 1985 сылга дылы уонча сыл тухары Хара беьуелэгэр инвалидтар оройуоннаа5ы обществотын хара5а суохтар группатын салайбытым. Хара5ынан кербет дьон олохтон хаалбакка араас общественнай улэ5э кытталларын ке5улуурум. Оройуон иьигэр инвалидтар дуобакка, саахымакка курэхтэригэр, араас курэхтэргэ еруутун миэстэлэьэллэрэ. Ол курдук, Аргунов П. П., Иванова Т.Г., Еремеева Т. , Егоров П. П., Алексеева Е.Н. у.д.а. кыттыыны ылаллара. Оройуон кербеттер обществоларыттан уларсан  аудиокинигэ уларсан аахтарарым. Художественнай самодеятельность курэ5эр уус-уран оноьук быыстапкатыгар кыах баарынан кыттыыны ыларбыт.