Они сражались за Родину

 
 
Годы жизни: 01904- 27.06.1984
Воинское звание: красноармеец

ЗАРОВНЯЕВ АЛЕКСЕЙ ФИЛИППОВИЧ

      Эhэм  Заровняев Алексей Филиппович Маалтааны нэhилиэгин Бүөрдээх учаастагар 1904  сыллаахха  бастакы оҕонон терөөбүтэ. Төреппуттэрэ эрдэ өлөн, алта бииргэ төрөөбүттэр тулаайах хаалан, аймахтарыгар тарҕанан иитиллибиттэр.

      Үлэҕэ-хамнаска кыра сааhыттан эриллэн, кини эдэр сааhа 1930-1934 сылларга Алдан көмүhүн хостооhунугар шахтаҕа, суол солооhунугар ааспыт. Косаревскай хамсааhын байыаhа буолан дойдутуттан тэйэн , киэҥ сиринэн тэлэhийэн сылдьыбыта. Ликбезка үөрэнэн ааҕар-суруйар буолбут.              Сытыы-хотуу, лоп курдук тыллаах-өстөөх, кырдьыар диэри көбүс-көнө уҥуохтаах, ыраас хааннаах уол олох кытаанах оскуолатын ааhан, Сэбиэт бэрэссээдэтилигэр тиийэ үүммүтэ.

     1940 сыллаахха компартияҕа чилиэнинэн киирбитэ. Нолуок сулууспатыгар, ааҕар балаҕан сэбиэдэссэйинэн улэлээбитэ. Ол саҕана кинини  кытта Сэбиэскэй былааска чахчы бэриниилээх агитатор-коммунистар ааҕар балаҕаннарга ананан үлэлээбиттэрэ. Ол туhунан улуус культуратын историятын үөрэтэн, архыып матырыйаалларыттан биллим.

     Хаан тохтуулаах Аҕа дойду Улуу сэриитэ саҕаланан, эр дьон Ийэ дойдуларын көмүскүү алаастарыттан арахсан тэйбиттэрэ. Олор истэригэр мин  эhэм Алексей Филиппович эмиэ баара. Эhэм бырааттара Данил Заровняев, Степан Заровняев, кини- биир дьиэ кэргэн 5 уоллааҕыттан үhэ Аҕа дойду сэрии алдьархайын илэ харахтарынан көртөрө.

   Эьэм Өлөксөй сэриини Сталинград кыргыhыытыгар тиийэн этинэн-тириитинэн дьиҥнээхтик билбитэ. Кини 928-с стрелковай полк 252 стрелковай дивизия 5-с ротатыгар кыргыhыыга сылдьыбыт. Кини батальонугар коммунистар үhүөйэх эбиттэр-комбат, политкомиссар уонна кини эбит. Батальон сыалын-соругун кинилэр быhаараллара үhү.

   -Боец Заровняев!- диэн киниэхэ туьаайан биэрэр бойобуой сорудахтарын истээт «Есть товарищ комбат!»- диэт коммунист  Заровняев чиэс биэрэрэ. 180 кыраадыhы эргийэн обмоткалаах бачыыҥкатын тилэҕин тилэҕэр холбуур тыаhа «лик» гынан иhиллэн хаалара үhү.

      Дьэ онтон саҕаланаллара араас эриирдээх-мускуурдаах суоллар, түрбүөннээх-дарбааннаах сырыылар. Түүнүн поход, күнүhүн атаака, наар арҕаа дьулуhуу диэн ахтара кэлин эьээ Алексей. Утуу-субуу дойдутуттан барбыт доҕотторо кыргыhыы хонуутугар охтубуттара: Матвей Мамаев, Данил Алексеев, бэйэтэ бииргэ төрөөбүт быраата Степан Заровняев. Хаҥас илиитигэр эчэйии ылан илиититтэн маппыта. Наар быа-туhах курдук мүлчү түhэн тыыннаах ордон иhэрэ эбит. 1943 сыл тохсунньу саҥатыгар Сталинград куорат оборонатыгар илиитин ициирин быhа ыттаран Саратов куоракка госпитальга илиитин быhарга күhэйбиттэрэ. Инньэ гынан төрөөбүт дойдутугар 1943 сыл күhүнүгэр аҥар илиилээх кэлбитэ.

      Илиим суох диэн иҥнэн турбакка, кэлэн араас үлэни барытын толорон, үлэлээн-хамнаан барбыта.

     Сэрииттэн кэлээт нэhилиэк исполкомун бэрэссэдээтэлинэн улэлиир. 1947 сыллаахха Солоҕонтон Захарова Анисия Гаврильевна диэн бэйэтигэр сөп, олус нарын, сырдык сэбэрэлээх эдэр кыыhы кэргэн ылан Кэптиҥҥэ олорбуттара, 7 оҕоломмуттара. Эhэм  оҕолоро  ол  сэрии кэннинээҕи ыаркэмнэргэ төрөөнбуолуо, 4 о5о кыра, эдэрсаастарыгарыалдьан  өлбүттэр. Кэлин биэнсийэҕэ тахсан баран лесхозка  үлэлээбит. Лесхоз үлэтэ олус уустук үлэ эбит. Арыт сайын от кэмигэр баhаартуран, онно сылдьара. Оччо5о күhүөрү дьэ оттуура уhу. Аҥар илиилээх киhи хайдах оттуура буолуо диэн толкуйдаатахха, маннык. Кини хаҥас илиитэ тоҥолоҕунан быhыллыбыт буолан, ол илиитин тобоҕор кур сыыhын  баанан  баран, онно туттар тэрили иҥиннэрэн үлэлиирэ, дьонтон хаалбата диэн а5ам  Илья Алексеевич кэпсээчччи. Аны отоҥҥо, бэс сиэмэтигэр былаан туhэн, онно оҕолорун кытта көмөлөhүннэрэн былаанын толороро уhу.

      1964-1966 сылларга   Сэбиэт бэрэссэдээтэлинэн  улэлииригэр   «Тоцуулаах»  учаастагын Буордээх, Тыьа5аччы диэн сирдэргэ коьорор улэ са5аламмыта. Итиниэхэ Буордээххэ типовой хотон тутуллубута. Куудуктан « Бэс колуйэ», «Хатыцнаах» фермаларын коьортооьуну ыыппыта.  1960 сыллаахха  Кэптин боьуолэгин олохтоохторугар улахан уоруу-котуу буолбута. Дизельнэй электростанция дьиэлэргэ Ильич лаампаларын улэлэтэн – сырдык уоту биэрбитэ. Электростанция кыа5а кырата суох  - 45 киловаттаах генератордаах, «ЖЭС-60»- дизелинэн улэлээбитэ

        Эhэм үтүө  майгылаах, дьоҥҥо-сэргэҕэ элэккэй буолан, кини туhунан «Илиитэ суох Өлөксөй  хос  сиэнэбин» диирбиттэнкиэн тута  ааттанабын.

      Мин  эhэм Бэрдьигэстээххэ олорон 1984 сыллаахха бэс ыйын 27 кунугэр өлбүт. Кини «Албан аат» III степеннээх орденнаа5а, Сталин аатынан элбэх бойобуой медаллар кавалердара, «Килбиэннээх улэтин иьин»  Ленин 100 сааьынан медаль кавалера,  «Айыл5а харыстабылыгар 20 сыл эцкилэ суох улэлээбитигэр « Бочуот знага» орден  иңэриллибитэ.

      Эьэм олорон ааспыт ча5ылхай оло5о биьиэхэ сиэннэриттэн хос сиэннэригэр ейдебул буола сылдьыа. Кини «Хаьан да Сэрии буолбатын, Бутун Ийэ дойдуга куруук Эйэ эрэ баар буоллун! Ол туьугар сэриилэьэн естеехтерун кыайбыппыт!» диэн кэс тылын сиэннэригэр эппит. «Уерэхтээх учугэй улэьит буола улаатыц» диэн сиэннэригэр сурэ5ин ба5атын эппитин биьиги ылынан инникитин кинини ейдуу, саныы, кэриэстии сылдьыахпыт.

       Эьэм Алексей Филиппович олорон ааспыт олоҕо, үлэтэ-хамнаhа биhиэхэ оҕолорун оҕолоругар, сиэннэригэр киэн туттуу, үтүө холобур быҺыытынан үйэ-саас тухары көлүөнэттэн көлүөнэҕэ сэҺэн буола сылдьыаҕа. Кини эдэр сааҺын, туох баар олорбут олоҕун дойдутун, дьоннорун туҺугар анаан биир киьи олорор олоҕун кэрэтик, чиэстээхтик олорон ааспытыттан мин астынабын, киэн туттабын.   Сиэнэ Флоренция Заровняева. 2020 с, ыам ыйын 21 кунэ.

Годы службы: 1942-1943
Место рождения: Якутская АССР, Горный улус, п. Кептин
Место призыва: Якутский ГВК
Место службы: Сталинградскую битву 5 роту 252 стрелковой дивизии 928 стрелкового полка
Боевые награды: • Медаль «За победу над Германией» • Медаль «20 лет Победы» • Медаль «50 лет Вооруженных сил СССР» • Медаль «60 лет Вооруженных сил СССР» Кавалер ордена Славы 3 степени
ПОДЕЛИТЬСЯ СТРАНИЦЕЙ