Матвеев Петр Алексеевич (1898-1971)

«Джугджурзолото» трест 1930 сылтан кыһыл көмүһү хостуурга тэриллэн үлэтин саҕалаабыта. Саха сирин холкуостаахтара, Алдан өрүс үрдүгэр баар Охотскай Перевоз базатыттан кыһыл көмүһү хостуур бириискэлэртэн, киин базаҕа Ааллаах-Үүҥҥэ таһаҕаһы таһыылара историяҕа сүппэт суолу хаалларбыта. Бу трест үлэһиттэрин аһынан, таҥаһынан, туттар малларын, тутуу матырыйаалын кыһыҥҥы кэмҥэ сыарҕалаах атынан таһаллара. Сайыҥҥы кэмҥэ аттары, сыарҕалары, ат тэрилин оҥоруу, барар дьоҥҥо ичигэс таҥаһы тигии буолара. Бу ыраах, эппиэтинэстээх айаҥҥа таһаҕаһы илдьэр дьон хорсун-хоодуот, сылайары-элэйэри, тоҥору-хатары тулуйар, бэрээдэктээх, чулуу эрэ дьону талан ыыталлара. Онно охсуһуу-этиһии суох, киһи-киһиэхэ  киэптээһинэ диэн суох буолар эбит. Айан дьоно аттарыгар харысхаллаахтык сыһыаннаһаллара. Бу айаҥҥа киһи уйана-хатана биллэр эбит. Ол бириискэлэргэ диэри Уус-Алдан Чэриктэйиттэн 60-н тахса көс сир. Биир киһи 4-5 аттаах, барыта 30-ча атынан бараллара. Биир ат моонньугар 300-400 кг таһаҕас тиксэрэ. Кыһын устата 3 тыһыынча атынан таһаҕас тиэллэрэ.Үчүгэй аттардаах дьон, аттарын көрөр-истэр айанньыттар былааннарын эрдэ толорон сырыылара аҕыйыыра. Ол түмүгэр балайда эрдэ дойдуларыгар төннөллөрө.

Айанньыт элбэҕэ бэрт буолан, сатаан батан хоммокко, аанньа сынньаммакка, сылаас аһы буһарынан аһаабакка эрэйи көрөллөрө. Ону таһынан уһун, кураан сайын буолан, от үүммэккэ олус эрэйдэнэр эбиттэр. Түүн аттарын уочаратынан аһаталлар, таһаҕастарын харабыллыыллар. Мантан баралларыгар государствоҕа туттарыллыбыт эти, арыыны, түүлээҕи тиэнэллэр. Төннөллөрүгэр аара сиэтэр эбиэс, от тиэнэн кэлэллэр. Таһаҕасчыттарга кэлин кыра харчы биэрэр буолар буолбуттар. Ол иннинэ холхуоска ыыталлар эбит.

Биһиги аҕабыт Петр Алексеевич Ааллах-Үүҥҥэ таһаҕас таһыытыгар хас да сыл сылдьыбыта. Айан эрэйдээҕин, кутталлааҕын кэпсиирэ. Бииргэ сылдьар дьонун кытта эйэлээх буолан, көмөлөсүһэн айан эрэйин чэпчэтэр этибит диирэ. Үрдүк дабааннары өрө тахсыы, таҥнары түһүү, күүстээх тыаллаах таас хапчаан быыһынан айанныыллара. Биригээдэ ортотунан 7-8 тонна таһаҕас тиэнэр эбит.

Аҕа дойдуну көмүскүүр сэрии кэмигэр фашисткай Германияны кыайарын туһугар Ийэ дойдуга кыһыл көмүс суолтата өссө улааппыт. Америкаттан сэрии сэбэ, бородуукта, техника кэлиитэ саҕаламмыт. Бу барыта кыһыл көмүһүнэн төлөнөр буолбут.

Аҕабыт  Дара  халдьаайытыгар үс уол, биир кыыс буолан төрөөбүттэр. Убайдара - Сэмэн, Никита, балта – Аграфена Баатаҕай Аллана, билиҥҥи Чэриктэйгэ баран олохсуйбуттар. Убайдарын уолаттарын кытта Егор, Алексей буоланнар сэрии иннинэ Ааллах-Үүҥҥэ бииргэ сылдьыбыттар. Бары да үрдүк  уҥуохтаах, күүстээх, модьу уолаттар буолан, таһаҕас таһыытыгар талан ыллахтара. Сэрии саҕаламмытыгар бырааттара армияҕа барбыттар. Аҕабыт сэрии бүтүөр диэры таһаҕасчытынан сылдьыбыт. Ол ыарахан айантан тымныйан, сэбиргэхтэтэн, уһуннук туббольницаҕа сыппыт. Кэргэнэ, оҕото ыалдьан олохтон туораабыттар. 1950с. иккис кэргэнинээн Романова Раиса Григорьевналыын холбоспуттар, 9 оҕону торөтөн, үөрэттэрэн, дьон оҥортообуттара. Кэлин холкуоска кыһынын кадровай булчут, сайынын тутууга үлэлээн пенсияҕа тахсыбыта. Наһаа холку, көнө майгылаах, биирдэ да оҕолорун мөхпөккө, таһыйбакка улаатыннарбыта.

Сахабыт сиригэр промышленность сайдыытыгар үлэлэспит аҕабытынан киэн туттабыт.

Ахтыыны суруйда кыыһа  Анна Дьяконова.

Дьокуускай к.

20.02.2020 сыла