Дьон норуот дьылҕатыгар сэрииттэн ордук охсуулаах бу орто дойдуга туох да суох. Аҕа дойдуну көмүскүүр  1941-1945сс. сэриигэ Саха сирэ 62509 ньургун уолаттары ыыппытыттан 26129-һа дойдутугар эргиллибэтэҕэ.

Улуу Кыайыы 75 сылын көрсө бу күнү  уһансыбыт чугас дьоммут туһунан  ахтан-санаан ааһыаҕыҥ.

Биһиги  эһэбит   Протопопов Иван Прокопьевич 1898 сыллаахха   Соҕуйга   төрөөбүт.Эбэбит  Сыромятникова  Елена Никифоровна 1899 сыллаахха  Мэҥэ-Алдан нэһилиэгэр  Сырдаабыт диэн сиргэ  төрөөбүт.Кинилэр  холбоһон  Протопоповтар  диэн  ыал буолбуттара. Таатта оройуонун Соҕуй учаастагар олорбуттара.18 оҕону төрөппүттэриттэн  13  оҕо  тыыннаах хаалбыта: 7 кыыс, 6 уол. Эһэбит Уйбаан өр сылларга  «Ньургуһун» колхуоска  сылгыһытынан  үлэлээбитэ. Үлэтигэр үрдүк ситиһиилэрин  иһин 1939   сыллаахха ССРС ВДНХ-тын үрүҥ көмүс  мэтээлин  ылбыта.Эбэбит  Өлөөнө оҕолорун  көрөрө, иистэнэрэ, кэлин холкуоска ыанньыксытаабыта.Эбэбит Елена Никифоровна Таатта оройуонугар бастакынан 1945 сыллаахха  «Герой ийэ»буолбута.

Уйбаан Протопопов сэрии саҕаланыаҕыттан, сэрии араас кэмнэригэр  биэс   уолун кытта, уопсайа биир ыалтан алта эр киһи мобилизацияҕа түбэспиттэрэ. Ийэлэрэ,эбэбит  Өлөөнө эрэйдээх  сэттэ   оҕотун кытта соҕотох хаалар дьылҕаламмыта.Уйбааны сэриигэ ыыппатахтара, балтараа сыл үлэ фронугар сырытыннаран баран төнүннэрбиттэрэ. Биэс уолтан  иккитэ кыргыһыы хонуутугар геройдуу өлбүттэрэ.

Үһүс уол Бүөтүр 1922 сыллаах төрүөх, сэриигэ 1942 сыллаахха от ыйын 7 күнүгэр ыҥырыллыбыта уонна бу сыл алтынньы ыйыгар Смоленскай анныгар сураҕа суох сүппүт.

Вера Павлова