Дьон норуот дьылҕатыгар сэрииттэн ордук охсуулаах бу орто дойдуга туох да суох. Аҕа дойдуну көмүскүүр 1941-1945сс. сэриигэ Саха сирэ 62509 ньургун уолаттары ыыппытыттан 26129-һа дойдутугар эргиллибэтэҕэ. Улуу Кыайыы 75 сылын көрсө бу күнү уһансыбыт чугас дьоммут туһунан ахтан-санаан ааһыаҕыҥ.
Биһиги эһэбит Протопопов Иван Прокопьевич 1898 сыллаахха Соҕуйга төрөөбүт.Эбэбит Сыромятникова Елена Никифоровна 1899 сыллаахха Мэҥэ-Алдан нэһилиэгэр Сырдаабыт диэн сиргэ төрөөбүт.Кинилэр холбоһон Протопоповтар диэн ыал буолбуттара. Таатта оройуонун Соҕуй учаастагар олорбуттара.18 оҕону төрөппүттэриттэн 13 оҕо тыыннаах хаалбыта: 7 кыыс, 6 уол. Эһэбит Уйбаан өр сылларга «Ньургуһун» колхуоска сылгыһытынан үлэлээбитэ. Үлэтигэр үрдүк ситиһиилэрин иһин 1939 сыллаахха ССРС ВДНХ-тын үрүҥ көмүс мэтээлин ылбыта.Эбэбит Өлөөнө оҕолорун көрөрө, иистэнэрэ, кэлин холкуоска ыанньыксытаабыта.Эбэбит Елена Никифоровна Таатта оройуонугар бастакынан 1945 сыллаахха «Герой ийэ»буолбута.
Уйбаан Протопопов сэрии саҕаланыаҕыттан, сэрии араас кэмнэригэр биэс уолун кытта, уопсайа биир ыалтан алта эр киһи мобилизацияҕа түбэспиттэрэ. Ийэлэрэ,эбэбит Өлөөнө эрэйдээх сэттэ оҕотун кытта соҕотох хаалар дьылҕаламмыта.Уйбааны сэриигэ ыыппатахтара, балтараа сыл үлэ фронугар сырытыннаран баран төнүннэрбиттэрэ. Биэс уолтан иккитэ кыргыһыы хонуутугар геройдуу өлбүттэрэ.
Бэһис уол Арамаан 1927 сыллаах төрүөх,1945 сыллаахха бэс ыйын 19 күнүгэр армияҕа ыҥырыллыбыт. Роман Читаҕа алта сыл сулууспалаабыта. Дойдутугар 1951 сыллаахха эргиллэн кэлбитэ.Роман кыра сылдьан атын ыалга иитиллэн,Колодезников диэн араспаанньалаах.Таайбыт Колодезников Роман Афанасьевич 1953 сыллаахха Тамара Александровналыын ыал буолбуттара.Кинилэр Мэҥэ-Алдаҥҥа «Молодежнай» уулуссаҕа дьиэ-уот туттан олорбуттара. Нэһилиэк үлэтигэр элбэх кылааттарын киллэрбиттэрэ. Ол курдук таайбыт Арамаан холкуоска, сопхуоска кассир-кладовщигынан, бастакы тракториһынан,өрүс мотуруоһунан үтүө суобастаахтык үлэлээбитэ. Саҥаспыт Тамара Александровна детсадка өр кэмҥэ сэбиэдиссэйдээбитэ. 1976 сыллаахха Хаандыгаҕа көспүттэрэ.Манна таайбыт автобазаҕа слесарынан,нефтебазаҕа тракторист -машиниһынан үлэлээбитэ. Кини 1982 сыллаахха пенсияҕа тахсыбыта.Хаандыгаҕа олорон таайбыт Роман Афанасьевич уонна саҥаспыт Тамара Александровна үгүс кыһалҕалаах дьоҥҥо туох баарынан көмөлөспүттэрэ.Кинилэр дьиэлэригэр куруук элбэх ыалдьыттаах, хоноһолоох буолаллара. Таайбыт Мэҥэ-Алданын наһаа таптыыра,сайын аайы кэлэн сынньанан, оҕуруот аһын арааһын олордон, күүс-уох ылан барара.Кини 1996 сыллаахха сэрии бэтэрээнэ буолбута.Роман Афанасьевич Мэҥэ-Алдан нэһилиэгин уонна Томпо оройуонун бочуоттаах олохтооҕо.2015 сыллаахха Улуу Кыайыы 70 сылыгар Мэҥэ-Алдаҥҥа биһиги дьиэбитигэр таайбыт Арамаан мааны ыалдьыт буолбута.Биһиги эһэбитин Николаев Иннокентий Евсеевичтыын армияҕа алта сыл бииргэ сылдьыбыттара.Ол кэмнэрин санаан-ахтан ааспыттара.Өссө да уһуннук олоруох,Кыайыы 75 сылын этэҥҥэ көрсүөхпүт диэн эрэх-турах санаалаахтара…Таайбыт Арамаан 2017 сыллаахха доруобуйатынан бу олохтон туораабыта. Кыргыттара Зинаида,Людмила,Раиса,Ирина элбэх сиэннэрэ уонна хос сиэннэрэ таайбыт аатын ааттаталлар.
Вера Павлова
