Аҕа – ыал олоҕун сүрүннээччи, кэскиллээх өйү-санааны тирэхтээччи, дурда- хахха буолааччы, ыараханы кыайааччы буоларын чахчы чиэстээхтик толорбут киьинэн биьиги аҕабыт, эһээбит, хос эьээбит Михаил Афанасьевич Слепцов буолар.
Кини 1921 сылааха сэтинньи 15 кунугэр Дьааҥы улууһун Элгэс бөһүөлэгэр бэһис оҕонон төрөөбутэ. Аҕата Слепцов Афанасий Афанасьевич, ийэтэ Слепцова Пелагея Егоровна Дьааныттан төрүттээх этилэр. Ийэлээх аҕата гражданскай сэрии аймалҕаныттан курэнэн кэлбит буолуохтарын сөп. Ынах, сылгы сүөһүлээхтэрин иьин орто бааһынай ахсааныгар киллэрбиттэр эбит. Төрөппүт дьоно бэйэлэрин дьарыктарыгар уьуйан балыктыырга, бултуурга, оттуур-мастыыр араас ньымаларыгар бэйэлэрин холобурдарыгар үөрэппиттэр, онон кыра эрдэҕиттэн олох араас көстүүлэригэр, үлэ ыарахаттарыгар эриллэн-мускуллан аҕабыт улааппыт.
Оччолорго оскуола Сардаҥа диэн сиргэ 1931 сыллаахха аьыллыбыт. Биьиги аҕабыт 11 саастааҕар Сардаҥа оскуолатын бастакы кылааьыгар киирбит. Оччолорго оскуолаҕа улэлиир учуутал да, үөрэнээччи аҕыйах буолан, кыьалҕалаах кэмнэр турбуттар, ол да буоллар оскуолатын 1936 сыллаахха бутэрбит.
Ол саҕана Сардаҥаҕа да, Уйаандьыга да сэттэ кылаастаах оскуола өссө да аьылла илигэ, онон Хаьааччыйа бөһүөлэгэр баран үөрэнэргэ тиийбитэ. Хаһааччыйа 7 кылаастаах оскуолатын 1940 сыллаахха үөрэнэн бүтэрбитэ. Бу кэмҥэ холкуостар дьэ сайдан эрэр кэмнэрэ этэ. Онон үөрэхтэрин бүтэрээт холкуос араас ыарахан үлэтигэр эриллибитэ. Аҕа дойду сэриитин кэмигэр «Үөрэхтээх» киһи буолан, кладовщик курдук үп-харчы эппиэтинэстээх, ыарахан үлэни суктэрбиттэрэ. Бу үлэҕэ үөрэнэн, билэн-көрөн, сэрии бүтүөҕэр диэри үлэлээбитэ. Сэрии ыар сылларыгар нэьилиэнньэ араас ичигэс таҥаһы тигэрэ, ол таҥаһы –сабы фроҥҥа ыытыыны тэрийэрэ, ол эмиэ биир эппиэтинэстээх улэ этэ.
Сэриигэ барар ас-таҥас, туттар мал барыта Хаьаачыйаҕа барара, ол онтон 40-ча көстөөх сиртэн табанан таһаҕас таьар этэ. Биирдии киһиэхэ 30-ча таба бэриллэрэ, ол көруутэ –истиитэ, өллөҕүнэ-сүттэҕинэ, бөрө сиэтэҕинэ төлөттөрөллөр, эбэтэр хаайыыга ыыталлар эбит. Ахсынньы –тохсунньу томороон тымныыларыгар балаакка сэмнэҕэр, хаар үрдүгэр хонон тураллара уонна син тыыннаах эргиллэн кэлэр-барар эбиттэр. Сыарҕа суола турдар эрэ, ревизорунан аныыллара. Бэрэбиэркэ кимиэхэ даҕаны куһаҕаны, өһү-сааһы үөскэппэт курдук сөптөөхтүк, кырдьыктаахтык барара.
Сэрии ыар сылларыгар эмньик эдэр саастарыттан икки хараҥаны силбиьиннэрэн улэлээбит, тоҥмут, хаппыт, аччыктаабыт, киьилии дьиэҕэ-уокка олорбокко, учугэй аһы аһаабакка, күүстээхтик улэлээн, дууьатын ууран кыайыыны уһансыбыт, кыайыы туһугар кылааттарын киллэрбит көлүөнэ дьонтон биирдэстэрэ буолар.
Сэрии сылларын кэнниттэн холкуос биир эппиэтинэстээх уонна ыарахан салаата сылгы иитиитэ буолара. Оччолорго тэрээһин мөлтөҕө, күрүө –хаьаа суоҕа, эбиэс, туус суоҕа сылгы көрүүтүн –истиитин ыарырҕатара. Ити кэмнэргэ биьиги аҕабыт сылгы ферматын сэбиэдиссэйинэн хас да сыл улэлээбитэ.
1950 сылтан холкуоска булчутунан улээлээбитэ. Ол кэмнэртэн холкуоска эт былаана туьэриллэрэ. Былаан туолуутугар кыылдьыттар оруоллара улахан буолара. Табанан сылдьан кыыл таба ытыытыгар киьи барыта ситиспэт, кыайбат улэтэ этэ. Ыарахаттары көрсүбүт, этинэн-хаанынан билбит саха чулуу уола, куустээх улэттэн чугуйан турбакка туруоруллубут былаанын толорон, бултуур кэмигэр сырыы аайы 20-тэн тахса кыылы өлөрөн туттарара. Кунду туулээҕи бултуура, сылга 60-70-нуу үрүҥ кырсаны, ону таһынан киис, сиэгэн, тииҥ, сороҕор бэдэр, бөрөну бултаан холкуоска туттарара. Ити курдук холкуос государственнай былааннара туоларыгар улахан күүс-көмө буолара.
1945 сыллаахха биһиги амарах дууьалаах ийэбитин көрсөн Потапова Мария Иннокентьевнаны кытары сүбэлэрин холбоон 15 оҕону төрөтөн, 10 о5ону иитэн, улаатыннаран, киьи оҥорон олох киэҥ аартыгар сирдээн, сүбэ-ама биэрэн бииргэ сылдьыбыта.
Биьиги аҕабыт нэьилиэккэ харытын күүһүнэн харса суох хачыгыраһан, оттоон-мастаан биир да кун, чаас, мүнүүтэ үлэтигэр хойутаабат улэһит, амарах аҕа, эйэҕэс эһээ буолар диэн ахталларын астына истэбит уонна үөрэбит. Муударай өйдөөх санаалаах, сурдээх модун , тыйыс кытаанах эбиттэрин, кини бэйэтин кэпсээниттэн истэн, кыра эрдэхпититтэн киэҥ туттан улааппыппыт. Кини бар дьонугар утүөтэ, сымнаҕас сыһыана, киэҥ-холку санаалаах элбэх кыһын кырыатын уулларан, үгүс сайын ардаҕын санныгар куурдан 87 сааьы туораан “Почетный долгожитель” аатын инэрбиттэрэ. Улуу Кыайыы 30, 40, 50, 55 сыллардааҕы үбүлүөйүнэй мэтээллэринэн наҕараадаламмыта, Иосиф Сталин мөсүөннээх “Аҕа дойду Улуу сэриитин 1941-1945 сылларга килбиэннээх үлэтин” бочуоттуур мэтээлинэн наҕараадаламмыта. Улуу Кыайыы 60-с сылыгар Аҕа дойду Улуу сэриитин бэтэрээнин аата иҥэриллибитэ. Усуйаана улууһун ытык киһитэ. Тыыл бэтэрээнэ.
“Онон утуйар ууну умнан, эьээхэй оҕолортон иҥнибэккэ үрүлүйэ улэлээбиппит- хамсаабыппыт бэлиэтэ –оҕолорбутугар, сиэннэрбитигэр, хос сиэннэрбитигэр, биһиги туспутунан саныы-ахта сылдьалларыгар кэриэстэбил курдук буолуоҕа,” – диэн биһиги аҕабыт, эьээбит ахтыытын хаалларбыта.
