Павлова Аграфена Ефремовна- саха бастакы трактористкаларыттан биирдэстэрэ.
Аграфена Ефремовна Павлова 1923 сыл тохсунньу 6 күнүгэр Мэҥэ-Хаҥалас оройуонун Алтан нэһилиэгэр Ефрем Семенович, Татьяна Гаврильевна Павловтар дьиэ кэргэннэригэр бэhис оҕонон төрөөбүтэ. Кыра эрдэҕиттэн тутуулаах, кыайыгас этэ.
Сэрии ыар сылларыгар Аграфена трактористаабыта. Кинини таhынан Чапаев колхозтан Билюкина Ф.Н., Стручкова М.Т. МТСка үлэлээбиттэрэ. Саас ыhыыга үксүн түүҥҥү сменаҕа сылдьаллара. Сайын саҥа бааhына таҥастааhыныгар сир хоруталлара, паардыыллара, быспыт бурдуктарын хомуйан молотилкаҕа кыhыннары астаталлара, үлэ кэнниттэн трактордарын, техникаларын көрүнэр буоланнар, утуйар-утуйбат икки ардынан сылдьаллара. Хайдах да техника туруутун таhаарыа суохтаахтара. Онон сүүрбэлэрин туолар-туолбат саастаах эдэркээн кыргыттар эр да киhи ыарырҕатар кытаанах үлэтигэр дьаныардаахтык, тулуурдаахтык үлэлээбиттэрэ.
Аграфена Ефремовна ол ыарахан кэми бу курдук ахтара: “1941 сыллаахха биригэдьиир Григорий Назаров миигин оройуон киинигэр Майаҕа үс ыйдаах кууруска трактор үөрэҕэр үөрэттэрэ ыыппыта. Эдьиийбинээн Чохоойу Баһылайка кыыһа Үлүксээстиин барбыппыт.
Тракторга НАТИ-га сылдьыбытым. МТС-ка тыраахтыр өрөмүөнүгэр кыһыннары үлэлиирбит. Хорообукка «Кыһыл Сулус» холхуоска, ГАЗ тыраахтырга (маһынан барара) үлэлээбитим. Бурдук быһыытыгар Чүүйэҕэ биир сайын комбайынҥа прищепщыгынан үлэлии сылдьыбытым. МТС-тар ханна ыыталларынан үлэлиирбит. Үлэбит быыһыгар биир сыл тыраахтыр, комбайн үөрэҕэр куоракка киирэн уөрэнэн тахсыбытым.
Сэрии кэмигэр усулуобуйа, үлэ режимэ сүрдээх кытаанах этэ. Үлэҕэр биэс мүнүүтэ хойутаатаххына, сууттанар этиҥ. Ол курдук Кириилэ оҕонньор кыыһын хаайыыга ыыппыттара. Бирикээһи толороҕун, биир да тылы утары саҥарбаккын. НАТИ тыраахтыр кабината суох буолан хаарга, самыырга аһаҕас халлаан анныгар үлэлииргэ сүрдээх ыарахан кэмнэр этилэр. Чараас таҥастаах дьон тымныйыы да, ыалдьыы да ханна барыай. Биирдэ дьиэбэр Өлөчөйгө ыксаллаах наадаҕа көҥуллэтэн тахсыбытым кэннэ МТС-тар ыҥыттаран ылбыттара. Онно тута, ийэм миэхэ доҕор буолан, миигин атааран алта көстөөх сиргэ сатыы киирбиппит.
МТС-ка Өлөчөйтөн бииргэ үлэлээбит дьахталларым: Стручкова Марфа Трофимовна, Билюкина (Филиппова) Федосия Николаевна».
Сэрии кэнниттэн Эдьиийбит Өлөчөйгө оҕуруокка таhаарыылаахтык үлэлээбитэ, өлгөм үүнүүнү ылан, үрдүк көрдөрүүлэммитэ. Онтон Бүтэйдээх оскуолатын интернатыгар, кэлин Дьокуускайга көhөн киирэн, иистэнэр фабрикаҕа швея-мотористка дуоһунаһыгар 13 сыл үлэлээбитэ. Онтон 1978 сылтан сиэннэрин көрөр түбүккэ түспүтэ.
Аграфена Ефремовна уола Афанасий Гаврильевич Павлов идэтинэн учуутал, Амма Алтанын ПТУ-гар военруктаан баран, бочуоттаах сынньалаҥҥа олорор, 5 оҕолоох, 5 сиэннээх.
Аграфена Ефремовна “1941-1945 сс. килбиэннээх үлэтин иhин”,”Советскай Союз Геройа Маршал Жуков”, “Улуу Кыайыы 50 сыла”, “Улуу Кыайыы 60 сыла” юбилейнай медалларынан, “Коммунистическай үлэ ударнига” бэлиэнэн наҕараадаламмыта.
Кини сэриигэ баран өлбүт убайдарын Афанасийдаах Дмитрий, сэриигэ өстөөх билиэнигэр түбэһэн, эрэй-муҥ бөҕө көрсөн, ыарыһах буолан кэлбит убайын Петр иннилэригэр ытык иэhин чиэстээхтик толорбута, кинилэр оҕолорун атахтарыгар туруорбута, сиэннэрин, хос сиэннэрин көрөн-харайан үөрэттэрбитэ. Студенныы сылдьааччы, быстах нааданан куоракка киирбит аймахтар бары эдьиийбитигэр Аграфенаҕа түhэрбит. Сайынын даачаҕа сороҕор дьиэҕэ баппакка, террасанан эҥин хонор түгэн элбэх буолара. Эдьиийбит биhигини сылаас астаах, итии чэйдээх өрүү үөрэ-көтө көрсөрө, күүс-көмө буолара.
Тыыл ветерана тапталлаах киһибит Аграфена Ефремовна 93 сааhыгар 2016 сыллаахха ыам ыйын 3 күнүгэр бу күн сириттэн барбыта. Лилия Расторгуева
